Ena Murray Omnibus 22. Ena Murray
nie. Jy sal my nooit teleurstel nie. Ek weet. Jy gaan nog ’n geliefde sangeres word en jy gaan die wêreld aan jou voete hê. Dit gáán gebeur! Jy, kindjie, gaan nog beroemd word!”
Rosalie hou weer haar belofte. Die dag met die troue het Salome ’n pragtige rok om aan te trek. Sy sing pragtig en kry talle komplimente – openlik en verskuil: “En dan is sy nogal ’n mooi kind ook, nè? ’n Mens sal nooit sê sy is ou Bessie Truter se kind nie”, en: “Laat ou Bessie haar ma wees, maar daardie kind kan sing!”
Ná die troue is die hele kontrei dit eens: Salome Truter sing soos ’n engel.
Aan die begin van Salome se matriekjaar begin Rosalie daadwerklik planne maak vir haar toekoms. Sy slaag uiteindelik daarin om ’n beurs vir Salome te kry. Dit help, maar is nie voldoende nie.
Rosalie lê snags en rondrol. Iewers vandaan moet ekstra geld kom. Salome móét net gaan studeer.
Die jaar snel egter onrusbarend vinnig na sy einde en Rosalie is bewus van Salome se oë wat dikwels bekommerd en vraend op haar rus. Sy lees die onuitgesproke vraag in die groenbruin oë: Het jy al aan ’n plan gedink? Dan glimlag sy net gerusstellend. Daar sal ’n plan kom.
Die aand in die bed laat Jan, sy geduld te ver beproef, geïrriteerd hoor: “Wat gaan deesdae met jou aan, vrou? Jy lê die nagte en omrol.”
Rosalie besluit dat dit tyd is om die bul by die horings te pak. “Dis Salome, Jan.”
“Wat van haar?”
“Jy weet goed waarna ek verwys. Die beurs wat sy kan kry, is nie voldoende nie.”
“Dan kan sy nie gaan nie, Rosalie. Asseblief, vrou, moenie dat ons weer hieroor begin redeneer nie. Ek het jou gesê dat ek nie die geld het om by te dra nie. Jy weet self dat dit bars gaan om net ’n bestaan te maak.”
“Maar sy móét gaan! Jan, jy en jou ma besef nie hoe groot Salome se talent is nie. Dit sal die verskriklikste onreg wees om haar nie te laat gaan nie.”
“Maar ons het nie die geld nie, vrou! Waar moet ons dit vandaan haal?”
Hulle is nie bewus daarvan dat hulle in die hitte van die woordestryd harder as gewoonlik praat nie en dat Salome, in die kamer aangrensend aan die buitekamer, hulle nou duidelik kan hoor nie.
“Maar Salome móét sing, Jan! God het aan haar ’n wonderlike talent gegee. Jy en jou ma probeer nie eens verstaan nie!”
“Luister hier, Rosalie! Ek kan nou al klaar sien wat gaan gebeur. Daar gaan ’n klomp geld op Salome bestee word en dan, net wanneer sy klaar is, of amper klaar is, trou sy en vergeet van ’n singery.”
“Ek glo dit nie! Salome lewe vir haar sang, Jan, asseblief, probeer tog verstaan! Salome kan nie net hier sit en … hanslammers kos gee en bokke melk nie …” Sy swaai haar hande in ’n magtelose halfsirkel, probeer weer. “Salome sal bly sing, al trou sy ook later. Dis iets wat in haar is wat móét uitkom, al gebeur wat ook al. Die geld wat op haar bestee word, sal nie vermors word nie. Salome ken haar verpligtinge.”
“Verpligtinge? Watter vrou dink aan verpligtinge wanneer sy verlief raak? Jy was besig met ’n korrespondensiekursus toe jy op my verlief geraak het. Wat het van al daardie geld geword wat jy daarvoor betaal het?”
Toe sê die stil Jan ’n wrede ding, só wreed dat Salome die trane branderig in haar oë voel opdam. Hy sê dit juis omdat hy skaam en gefrustreerd voel, juis omdat hy voel hy skiet te kort, nie net teenoor sy kleinsus wat so talentvol is nie, maar ook teenoor sy vrou aan wie hy nie meer as net ’n blote bestaan kan gee nie. “Miskien sou dit anders gewees het as ons kinders gehad het. Dan sou jou geleerdheid nie so verlore gegaan het nie. Jy sou hulle kon leer, jou kennis met hulle kon deel. Maar soos dit nou is, dien al jou geleerdery vóór ons troue geen doel nie, beteken jou lewe hier eintlik niks nie.”
Rosalie draai haar kop weg van haar man, haar gesig so wit soos die kussingsloop onder haar kop en binne-in haar verdiep die leed wat sy al so lank swyend dra, tot iets wat haar wil verteer. Eindelik verbreek sy weer die stilte, sê gesmoord: “Miskien het jy reg, Jan. Maar met Salome sal dit anders wees.”
Salome slaap daardie nag nie. Haar jong hart bloei vir haar skoonsuster wat soveel vertroue in haar stel. Sy neem ’n eed dat sy, as sy wel eendag ’n sangeres van faam word, Rosalie sal vergoed en haar grenslose vertroue nooit sal skok nie.
Maar Salome is nog jonk, baie jonk. Sy sal nog leer dat ’n mens se toekoms nie in jou eie hande lê nie en dat jy nie so maklik moet sweer oor dinge wat nog in die verborge toekoms wag nie.
Vir die eerste keer in haar lewe maak sy kennis met die wreedheid van ’n man. Dit skok haar dat die stil broer vir wie sy nog altyd so lief was so venynig kan wees. Sy leer dat selfs die sagste, stilste man baie wrede dinge kan sê.
Sy loop haar broer die volgende oggend by die beeskraal raak en kyk na hom met nuwe oë. Hierdie geliefde broer van haar is dieselfde man wat verlede nag sy vrou die wreedste van wrede houe geslaan het. Kan daar iets wreder wees as om ’n onvrugbare vrou haar kinderloosheid te verwyt!
Jan voel selfbewus onder die reguit aanstaring. Dis lankal dat hy nie meer op sy gemak in haar teenwoordigheid voel nie, lankal dat hy besef dat Salome grootgeword het en dat sy dinge in haar omdra wat bokant sy begrip en aanvoeling is. Salome het reeds van hom en sy ma begin wegbeweeg, besef hy vanmôre opnuut.
“Jan …”
“Ja?”
“Ek wil met jou praat …”
“As dit oor die singery is, moet ek jou net weer sê dat ons nie die geld het nie, Salome. ’n Mens kan nie bloed uit ’n klip tap nie. Ons hét dit nie. Uit en gedaan. As jy meer geld nodig het as wat die beurs beskikbaar stel, is dit tot daarnatoe.”
Salome knik en daardie gevoel van magteloosheid teen die werklikheid van die lewe wat sy van kindsbeen af ervaar het, veral teen die werklikheid van armoede, wil haar weer verswelg. Party het te veel. Ander te min. Hoekom? Sy ruk haar reg. Teen hierdie tyd weet sy dat dit futiel is om daardie vraag te vra. Daar is geen antwoord nie.
“Maar ás ek daarin kan slaag om te gaan, sal jy en Ma my laat gaan?”
Jan sug, beduie met sy hand en tel die emmer stomende skuimmelk op. “Ek het geen besware nie. Ek sal hoor wat Ma sê. Dit kan nie kwaad doen om te vra nie.”
Skielik is sy driftig. “Nee, jy het reg, Jan. Daar kan nie juis veel meer kwaad gedoen word nie, kan daar?”
Hy kyk haar verward aan, onseker oor die rede vir hierdie onverwagse aanval. Salome kyk terug, nog te jonk om die regte woorde te vind om haar broer te vertel hoe sy kwetsende woorde die teer siel van sy vrou verwond het. Wat sy op hierdie oomblik voel, lê alles in die groenbruin oë gekonsentreer – hartseer, ontnugtering en selfs veragting en ’n tikkie haat – maar Jan is maar net ’n doodgewone man wat nooit werklik die broosheid en weerloosheid van ’n fyn vrouesiel sal kan begryp nie.
“Wat bedoel jy?”
Salome begin wegstap. “Laat staan maar. Jy sal tog nie verstaan nie.”
Hy kyk haar fronsend agterna tot sy by die kombuisdeur in verdwyn, trek dan sy skouers op. Hy weet nie dat sy woorde van die vorige nag in die verre toekoms nog ’n baie ingrypende nasleep sal hê nie. Toe Rosalie een middag van die dorp af kom, loop sy Salome glimlaggend tegemoet. “Ons probleme is opgelos. Jy kan nou gerus slaap. Daar sal genoeg geld wees om verder te gaan studeer.”
Salome se oë val byna uit haar kop. “Waar sal die geld vandaan kom?”
Rosalie glimlag. “Ek begin oor twee maande weer in die poskantoor werk.”
Die vreugde demp in die groenbruin oë. “Maar dis jóú geld. Ek wil nie …”
“Reg. Dis mý geld en ék besluit wat daarmee gedoen word.”
Salome skud haar kop. “Rosalie, dis dierbaar van jou, maar Jan sal nooit toestem dat jy op die dorp gaan werk nie.”
“Jan gaan nie