Ena Murray Omnibus 40. Ena Murray
“Jy is reeds besig om te vergoed, my kind. Jou liefde en diens hier in Jan Hofmeyr beteken so baie vir so baie mense.”
Maar dis ’n vrae troos vir die seer hart. As sy net weer met Roelof kon praat … Maar sy kudde is baie meer veeleisend as tant Bes s’n. Hy is ’n man. Natuurlik weet sy dat die uitnodiging opreg was toe hy gesê het sy moet hom kontak as sy hom nodig het, maar sy doen dit nie. Sy wil nie lastig wees nie. Maar toe sy daardie aand in die bed klim nadat sy vergeefs probeer bid het, wens sy innig dat hy by haar voordeur moet instap. Sy het hom so nodig … Sy is onbewus daarvan dat hy wel by haar voordeur staan, maar dan omdraai en terugstap na sy motor. Dis reeds donker in haar woonstel. Hy sal haar nie hinder nie. Maar hy het ’n bekommerde frons op sy voorkop toe hy wegry. Hy het by tant Bes verneem wat die dag gebeur het.
“Ek het haar só jammer gekry, Roelof. Sy het so verslae en verlore gelyk. Jy weet, ek wonder of die een wat in die tronk sit nie miskien die maklikste straf gekry het nie. Hier moet Wanyatjie die wêreld in die oë kyk en al die verwyte en bitterheid aanhoor. En haar man? Sit veilig agter tralies en weet van niks nie.”
Toe hy die volgende middag tant Bes se kombuisie binnestap, is Wanya se gesig geslote, die oë versluier en hy kan maar net raai wat in haar binneste omgaan.
Skielik wonder hy of dit wenslik is dat sy vandag ’n besoek aan haar man moet aflê. Maar dit is reeds gereël en miskien is dit beter dat haar eerste besoek aan die gevangenis agter die rug kom.
“Jy kan sommer saam met my ry vanmiddag,” laat hy ongeërg hoor en eers in die motor laat val hy die bom: “Ek het gereël dat jy Niel vanmiddag kan besoek.” Sy sit net stil voor haar en uitkyk en hy vra versigtig: “Of wil jy nie gaan nie?”
“Dit maak nie saak nie.”
Hy kyk fronsend voor hom uit. Sy het haar nog nooit so ver teruggetrek nie. Nie eens in daardie eerste bitter dae was sy so afsydig nie.
“Jy is nie verplig om te gaan nie, Wanya. As jy nie vandag daarna voel nie, kan ons dit uitstel.”
“Dit maak nie saak nie.”
Hy kyk weer na haar, sê dan net: “Goed dan. Dan gaan ons sommer direk daarheen.”
Dis met dieselfde uitdrukkinglose oë dat sy om haar kyk toe hulle die gevangenis binnestap. Sy hoor sleutels in staalslotte knars, sien staalhekke oopswaai. Alles is blink en superskoon. Nog ’n deur gaan voor haar oop. Dan is sy in ’n vertrek met rye afskortings soos telefoonhokkies teenoor mekaar … en digte glasvensters wat hulle van mekaar skei.
“Jy kan maar ingaan,” sê Roelof. “Ek wag hier buite vir jou.”
Sy bly staan net daar totdat hy binnekom en sy herken hom amper nie. Die groen gevangenisklere … die veel korter hare … die gesig met onbekende kepe … en oë wat ewe uitdrukkingloos na haar kyk. Dan eers stap sy nader, gaan sit teenoor hom, sien dat hy die gehoorbuis aan sy kant optel. Sy volg sy voorbeeld in ’n dwaal.
“Wanya … ”
“Niel.” Moet sy vra hoe dit gaan? wonder sy paniekerig. Maar sy kan mos sien hoe dit gaan. Ellendig.
Dis hy wat vra: “Hoe gaan dit?”
“Goed, dankie.” Sy kan nie net bly afkyk nie. Sy moet ’n slag opkyk.
Skielik is daar emosie op sy gesig. “Wat het jou besiel om so ’n mal ding te doen?” Sy kyk hom verskrik aan. “Om jou besope te gaan drink en dan agter ’n motor se wiel in te klim!” Haar ooglede sak. Sy swyg. Wat het jóú besiel om so ’n mal ding te doen? Om ou mense en arm mense van hul spaargeld te beroof? Om ’n dief te word? “Jy kan van geluk spreek dat jy so ’n straf gekry het. Buitekant, bedoel ek.” Sy knik net. “Dis hel hier binne. Ek kan dit nie vat nie. Ek weet nie of ek sal kan uithou nie.”
Sy sluk, waag dit: “Advokaat Pelzer het gesê as jy jou goed gedra, sal jy net ’n derde van die tyd sit.”
“ ’n Derde van die tyd!” Hy byt sy woorde bitter af. “Weet jy hoe lank is sestien maande? Sestien maande van hel?” Die gal in sy stem is soos iets tasbaars op haar oortrom. “En die spul met wie jy elke oomblik saam is … dieselfde geriewe deel … na wie se geselskap jy moet luister. Moordenaars, rowers, verkragters, skuim … Ek gaan mal word hier.”
“Niel … ” Sy weet wat sy moet sê, behoort te sê. Diep in haar hart weet sy sy moet hom bemoedig om uit te hou. Sy moet hom kalmeer, hom verseker sy wag vir hom. Dat sy by die hekke sal staan dié dag wanneer hy as ’n vry man hier uitstap; dat sy hom liefhet; dat sy hom mis; dat sy verlang; dat hulle weer saam sal begin bou aan ’n nuwe lewe … Maar sy kan nie. Sy kán nie!
Sy strompel uit, haar hande voor haar gesig en hierdie keer hoor sy nie eens die geknars van sleutels en hekke wat oop- en toegaan nie. Sy voel net weer die nou bekende arm wat haar vashou, weglei van hierdie verskriklike plek en Niel se bitter stem en oë.
Hy lei haar die woonstel in, wil haar laat sit, maar sy gryp hom vas, wring haar gesig teen sy bors aan.
“Hou my vas! Hou my vas!”
Hy hou haar vas, laat haar huil totdat sy slap en weerloos teen hom aanleun. Met sy sakdoek vee hy die nat wange en seer oë af, sien hoe die mondhoeke nog bewend ruk.
“Ek is jammer. Ek moes jou nie laat gaan het nie. Jy was nog nie gereed nie.”
“Dis nie jy … jou skuld nie.” Sy kyk in sy begrypende blou oë op. “Jy was nog net altyd goed vir my … baie dierbaar vir my … ”
Hy skeur sy oë van hare weg, verslap sy greep en sê: “Kom sit.”
Sy gehoorsaam, gaan sit op die kant van die divan terwyl hy op ’n stoel plaasneem. “Hy is nie die man met wie ek getrou het nie, die man wat ek liefgekry het nie.”
“Jy moet onthou dat hy hom nou in ’n aaklige wêreld bevind. Dis geen grap om ’n langtermyngevangene te wees nie.”
“Hy het so gesê.”
“En dit moet jy verstaan. Hy is saamgebondel met misdadigers uit elke vlak van die samelewing. Baie van hulle is kru, afstootlik – selfs barbaars. Ek gaan jou nie in detail vertel wat alles daar aangaan nie, maar hy kom in aanraking met bendes en afpersing en sodomie.” Hy aarsel, gaan neem langs haar op die bed plaas. “Om uit ’n blikbord te eet en uit ’n blikbeker te drink en gevangenisklere aan te trek, maak van hom ’n ander mens. Natuurlik kan hy nie meer dieselfde mens wees as die een wat jy geken het nie. Hy gaan sy letsels opdoen en dit sal nooit regtig weggaan nie. Maar ek verseker jou ook dat die personeel alles in hul vermoë doen om hom te help en by te staan. Nie een van hulle wil sien dat hy as ’n gebroke mens ontslaan word nie. Hulle strewe daarna om diegene wat weer buitentoe moet stap, te bemoedig om die lewe van nuuts af aan te pak en ’n nuwe toekoms te bou. Maar alles kan nie van een kant kom nie. Van owerheidskant word alles moontlik gedoen om van hulle waardige mense te maak. Psigiatriese hulp speel ’n baie groot rol. Dit gaan van Niel afhang of hy sy kanse sal benut en positief reageer. En dis waar jy so ’n belangrike rol kan speel, Wanya. Jy kan hom bemoedig met jou besoeke en briewe. Jy is die een wat hom kan laat voel dis nie die einde van die wêreld nie, daar is ’n toekoms wat wag. Jy kan hom motiveer om positief te reageer op die hulp tot sy beskikking.”
Sy kyk hom troebel aan en hy vervolg, sy oë dringend: “Jy is sy vrou, Wanya. Hy voel deur die gemeenskap verwerp. Maar daar móét iemand wees aan wie hy kan vasklou, van wie hy die versekering kan kry dat hy nie totaal verwerp is nie. Dat daar iemand is wat hom liefhet, wat vir hom wag.” Hy lê sy hand teen die kant van haar gesig, kyk terug in die starende oë. “En dis net jy wat daardie rol kan vervul. Net jý.” Hy staan op, draai by die deur terug. “Jy onthou nog dat ek jou Sondagoggend kom haal?”
“Ja.”
“Tot siens.” Hy aarsel, voeg by: “En al voel jy nie die liefde van vroeër nie, dan staan jou troubelofte. Jy kan jou man nie nóú in die steek laat nie, Wanya. Wat ook al gebeur. Of jy en Niel mekaar weer sal vind en ’n nuwe toekoms saam sal bou, en of julle uitmekaar dryf, is nie nou ter