Ekseem: Jou noodsaaklike gids. Regina Malan
nie na behore uitgeskei nie. Die gevolg is ’n ongesonde vel met ’n uitslag, verkorsing, gejeuk en sugafskeiding.
Veral by vroue kan hormone ’n rol speel om ekseem te vererger. Wanbalanse in die hormone estrogeen en progesteroon is die grootste snellers. Baie vroue kom agter dat hul ekseemsimptome verander wanneer hul hormoonvlakke verander. Dit verklaar hoekom sommiges se ekseem opvlam ’n paar dae voordat hulle begin menstrueer. Ook gedurende swangerskap kan hormone ekseem beïnvloed. Meer as die helfte van verwagtende vroue vind dat hul simptome tydens swangerskap vererger en ’n kwart van vroue vind dat hul simptome verbeter.24
Antihistamien word soms voorgeskryf vanweë die strelende, sederende effek wat dit het. Dié medikasie word gewoonlik saans gebruik omdat dit ’n mens kan vaak maak. Dit behoort egter normaalweg net vir kort periodes tydens ’n akute opvlamming gebruik te word.
Histamien
Studies het bevind dat daar tydens ’n opvlammingsfase van ekseem verhoogde histamienvlakke in die vel en plasma van pasiënte is.25
Histamien kom in mense, diere en plante voor en speel ’n belangrike rol in die liggaam se allergie-response. Daar is altyd ’n bietjie histamien in jou bloedstroom, maar as jy met ’n allergeen soos stuifmeel of kat-hare in aanraking kom, word meer daarvan vrygestel. Sou jy allergies wees vir die stof waarmee jy in aanraking kom, gaan die histamien oor tot ekstra optrede. Groot hoeveelhede daarvan word vrygestel, wat hewige reaksies in jou liggaam tot gevolg het. Die tipiese gejeuk van ekseem begin, jou senuwees raak opgewerk, weefsel swel op en slym word afgeskei.
’n Eenvoudige ding soos ’n paar koppies koffie kan ’n sondaar wees vanweë die kafeïen daarin wat help om histamien vry te stel. Histamienryke kossoorte kan ook hierdie allergiese simptome en inflammasie meebring. Gefermenteerde drank soos wyn en bier, gefermenteerde kos soos jogurt, en verwerkte vleisprodukte soos salami, ontbytspek en koue vleis is almal ryk aan histamien. (In Hoofstuk 9 kyk ons in meer besonderhede na die verband tussen ekseem en voeding.)
Histamien is eintlik jou liggaam se eerste verdedigingschemikalie, maar te veel daarvan is nadelig vir die meeste veltoestande.
Ekstern
Allergene
Allergene is stowwe wat kan veroorsaak dat jou liggaam ’n abnormale allergiese reaksie toon. Jou immuunstelsel dink dat allergene gevaarlik is. Dit lei tot ’n abnormaal aktiewe immuunrespons, wat beteken jou immuunstelsel probeer ’n “bedreiging” afweer wat eintlik skadeloos vir jou liggaam is. Chemikalieë word deur die immuunselle afgeskei en veroorsaak die rooiheid en gejeuk wat tipies van ekseem is. Dit word ’n allergiese reaksie genoem.
As jy ekseem het, beteken dit nie jy het noodwendig ’n allergie nie, maar ekseemlyers se immuunstelsel is so swak dat dit die ontwikkeling van allergieë moontlik maak.
Onthou, alhoewel allergene ’n ekseemopvlamming kan meebring, is dit nie die oorsaak van ekseem nie. Al sou jy alle allergene uitskakel, behou jy steeds die geneigdheid tot ekseem. Daar is wel ’n verband tussen ekseem, allergene en die abnormale respons van die immuunstelsel op allergene. Dit kan help om jou ekseemtoestand te beheer as jy allergene wat jou eie vel beïnvloed, kan uitskakel of verminder.
Algemene allergene wat ’n rol kan speel by ekseem is:
•Dieet. Onder kossoorte wat allergiese reaksies kan meebring, is die algemeenste sondaars neute, eiers, melk, graan en sojaproteïen, maar die hele kwessie van dieet en ekseem is baie kompleks. Bloot die uitskakeling van sekere kosse uit jou dieet is nie ’n oplossing nie. Hoofstuk 9 gee baie meer gedetailleerde besonderhede oor hoe om jou dieet te reguleer.
•’n Faktor wat met dieet saamhang, is bloedsuiker. Alhoewel daar nie ’n direkte oorsaaklike verband is tussen verhoogde bloedsuikervlakke en ekseem nie, word die immuunstelsel verswak deur hoë vlakke van suiker in die bloed. ’n Gesonde immuunstelsel is van die uiterste belang om moontlike infeksies, wat altyd ’n risiko is by ekseem, die hoof te bied.
•Huisstofmyte, spesifiek die proteïene wat daardeur afgeskei word. Die myte is mikroskopies klein spinnekopagtige wesentjies wat floreer in warm, humiede toestande. Hulle kom glad nie in uiterste koue, soos in Antarktika, voor nie. ’n Koel huis is dus beter as ’n warm huis. Huisstofmyte floreer in temperature hoër as 18 °C. Verkoel jou huis indien enigsins moontlik.
Myte leef op die dooie velafskilferings van mense en diere. Ons almal verloor daagliks omtrent 1,5–2 g droë, dooie vel en hierdie skilfertjies beland op matte, meubels en beddens. Dit is dan ook die plekke waar die meeste huisstofmyte voorkom. Dit beteken nie dat jou huis vuil en onhigiënies is nie. Alle huise het myte.
Wat ook al die sneller wat die ekseem veroorsaak, die belangrikste probleem bly die gejeuk en ’n mens moet probeer om daarvan ontslae te raak. Velbevogtigers en -versagters moet gereeld aangewend word – nog voor die vel kans kry om uit te droog.
Sou ’n mens allergies wees vir huisstofmyte, kan hulle jou ekseem aanvuur. Ekseem verswak die skansfunksie van die vel, met die gevolg dat die uitskeidings van myte die vel se skans binnedring en die ekseemuitslag vererger.
•Die hare en velafskilferings van troeteldiere soos katte en honde. Dit kan ook diere soos perde en hase insluit. Veral kinders se ekseem word dikwels aangewakker of vererger deur hul kontak met sekere troeteldiere soos katte en voëls. Alle diere met ’n pels kan ’n sneller wees weens die hare en velafskilferings wat afgegooi word. Dieselfde geld die vere en mis van voëls.
Interessant genoeg is kontak met honde in die eerste lewensjaar ’n positiewe faktor ten opsigte van die uitbreek van ekseem. Kinders wat met honde in die huis grootword, is minder geneig om ekseem te ontwikkel. Katte is altyd ’n groter risikofaktor as honde.
•Stuifmeel van bome, blomme en gras. Mense met ekseem is dikwels ook gevoelig vir die allergiese toestande asma en hooikoors. Al hierdie toestande kan meegebring word deur kontak met die stuifmeel van plante. Baie mense ondervind dat hul ekseem gedurende die lente opvlam wanneer daar ekstra baie blomme en stuifmeel is. Die rede is dat ’n ekseemliggaam eintlik in ’n konstante toestand van immuunrespons verkeer. Aanraking met allergene wat normaalweg geen reaksie sou uitlok nie, veroorsaak ’n verhewigde immuunrespons.
•Skimmel (muf of molm). In die daag-likse lewe het ons ’n wye blootstelling aan skimmel. Dit kom veral voor in klam omgewings soos komposhope en hope gesnyde gras. Binnenshuis sien jy skimmel byvoorbeeld op ou brood en kaas. Dit is ook algemeen in die yskas en in stortbaddens. Die skimmel stel miljoene klein spore in die atmosfeer vry en dit is hierdie spore wat die allergiese reaksies, soos hooikoors, asma, jeukende oë en ekseem, veroorsaak.
Jou immuunstelsel is verantwoordelik vir die allergiese reaksie op medisyne. Dit ervaar die medisyne as ’n vreemde stof en produseer chemikalieë soos histamien om daarvan te probeer ontslae raak.
•Sommige medisynes. Sommige medisyne verbind met sekere proteïene in die bloed en bring ’n allergiese reaksie mee. Skildklierhormoon-medikasie, morfien en sommige medisynes vir psigiese toestande kan weer sweet aanmoedig. Die sout in sweet wat op die vel agterbly, het ’n dehidrerende effek op die vel.
Irritante
Ons lewenstyl kan ons in aanraking bring met stowwe wat nie noodwendig ’n allergiese reaksie tot gevolg het nie, maar wat die vel irriteer en ekseemsimptome kan vererger. Nie alle ekseemlyers reageer eenders op elke irriterende stof nie. Dit is belangrik dat jy vasstel presies waarvoor jou vel sensitief is sodat jy stappe kan doen om dit uit te skakel. Algemene irritante wat ’n rol speel by ekseem, is:
•Seep, badskuim, stortwasmiddels, sjampoe. Jou vel moet skoongemaak word, maar seep, en dit sluit badskuim in, bevat dikwels irriterende stowwe wat jou ekseem kan vererger. Seep verwyder ook die vel se natuurlike olies en maak jou vel droog en jeukerig. Jou ekseem kan dan slegter lyk en voel. ’n Vloeistofreiniger is sagter as ’n koekie seep, maar kan steeds die vel irriteer.
Veral seep en skoonmaakmiddels wat skuim, is baie uitdrogend. Lees wat die bestanddele in jou sjampoe en stortseep is en as ’n produk die chemikalie natriumlaurielsulfaat (Engels: “sodium