23. Si Hwà ŋ baŋkéro.Table of Contents
|
23. Juan the canoer.Table of Contents
|
35Isa ŋ áraw isa ŋ Kastílaʾ ay napatátawìd kay Hwàn sa kanya ŋ baŋkàʾ sa ibáyo naŋ ílog. Aŋ Kastíla ŋ sakay nyà ay marúnuŋ magsalitá naŋ Tagálog. Kanyàʾ, naŋ silà y nàlàlayú na sa pasígan, ay nagumpisa syà naŋ pakikipagúsap kay Hwàn.
|
One day a Spaniard was having Juan ferry him across the river in his canoe. The Spaniard, Juan’s fare, was able to speak Tagalog. Accordingly, while they were still far from shore, he began a conversation with Juan.
|
Aŋ Kastíla ŋ itò ay isa ŋ marúnoŋ na táo, sigúro ŋ isa ŋ 40gurù ŋ balítà sa Espánya, at itò y nàpagkìkilála sa pagsasalitá nya kay Hwàn tuŋkùl sa heyugrafíya, aritmétika, at iba t ibà ŋ wíkà sa Ewrúpa.
|
This Spaniard was a learned man, no doubt a famous scholar in Spain, and this showed itself in his discourse to Juan regarding geography, arithmetic, and various languages of Europe.
|
Naŋ matápus aŋ kanya ŋ pagsasalitàʾ, ay nagtanùŋ syà kay Hwàn naŋ ganitò: “Ikàw ba y nagáral naŋ hewgrafíya?”
|
When his discourse was ended, he asked Juan: “Have you studied geography?”
|
5“Hindí pòʾ,” aŋ sagòt ni Hwàn—at katunáya y uwalà ŋ mwàŋ si Hwàn, sapagkàt sya y lumakì sa hírap at sa gayò y panày na pagtatrabáho lámaŋ aŋ pinagdàdaanan nyà ŋ búhay.
|
“No, sir,” answered Juan—and in truth, Juan had no education, for he had grown up in poverty, so that his life at all times was nothing but ceaseless work.
|
Aŋ Kastílà ay nàpagúlat sa sagòt ni Hwàn at sinábe niya ŋ agàd: “Dináramdam ko, kaybígan, aŋ hindí mu pagkáalam 10naŋ hewgrafíya, sapagkàt dáhil díto y pára ŋ nawalàʾ aŋ kalahátì naŋ iyo ŋ búhay.”
|
The Spaniard was astonished at Juan’s answer and said at once: “I am sorry, friend, that you do not know geography, for in consequence half your life, as it were, is lost.”
|
Si Hwàn ay hindí kumibòʾ at patúluy dìn aŋ pagsagwàn.
|
Juan did not utter a word, and kept on paddling.
|
Hindí nalaúnan at tumanùŋ namàn aŋ Kastílaʾ: “Nagáral ka bà naŋ aritmétika?”
|
It was not long before the Spaniard again asked: “Have you studied arithmetic?”
|
15“Hindí pòʾ,” aŋ sagòt ni Hwàn.
|
“No, sir,” answered Juan.
|
“Kuŋ gayòn, kaybígan, ay pára ŋ nawalá sa iyò aŋ ikápat na baháge naŋ iyo ŋ búhay.”
|
“If that is the case, friend, a fourth of your life is lost to you, as it were.”
|
Si Hwàn ay natákot naŋ kauntìʾ, sapagkàt hindí nya màpagkúro aŋ íbig sabíhin naŋ Kastílaʾ.
|
Juan became a little frightened, for he could not make out what the Spaniard was trying to say.
|
20Sinábi nya sa kanya ŋ saríli: “Kàwáwà ka, Hwàn, walá nà ŋ nàtìtirà naŋ iyu ŋ búhay, kuŋ hindí isa ŋ ikápat na partè lámaŋ.”
|
He said to himself: “You poor fellow, Juan, only a fourth of your life is left now.”
|
Naŋ aŋ baŋká nila ay násàsa malálim na lugàr na naŋ ílog, at hábaŋ aŋ Kastílà namàn ay pinagkùkúro aŋ malakì ŋ kamaŋmaŋàn 25naŋ maŋa táo ŋ trabahadùr sa Filipínas, si Hwàn ay tumanùŋ naŋ ganitò sa kanya ŋ sakày: “Marúnoŋ pú ba kayo ŋ lumaŋòy?”
|
When their canoe had got to a deep part of the river, and while the Spaniard was reflecting upon the great ignorance of the working people in the Philippines, Juan asked his passenger this question: “Do you know how to swim, sir?”
|
“Hindìʾ!” aŋ sagut agàd naŋ Kastílaʾ.
|
“No,” answered the Spaniard at once.
|
“Kuŋ gayòn,” aŋ sagot ni Hwàn, “ay hindí lámaŋ pára 30kayù ŋ nawalàn naŋ boò ŋ inyo ŋ búhay, dátapwat nawalá na ŋà ŋ túnay.”
|
“In that case,” answered Juan, “you have lost your whole life, not only as it were, but you have lost it in all truth.”
|
At sinabayàn nya itù naŋ pagtataòb naŋ baŋkà ŋ sinàsakyan nilà. Si Hwàn ay lumaŋùy sa pasígan at aŋ Kastílà namàn ay tinaŋày naŋ ágos.
|
And while he spoke these words he tipped over the canoe they were riding in. Juan swam to the shore, but the Spaniard was carried away by the stream.
|