Badania jako podstawa projektowania user experience. Iga Mościchowska
badania, gdyż zaburzy to jego przebieg.
2. Maksymalne skupienie – prowadzący badania musi być znakomicie przygotowany (zaznajomiony z produktem, scenariuszem, miejscem) oraz absolutnie skupiony – tak, aby aktywnie słuchać i reagować na sytuację badawczą. Dlatego też niezwykle ważne jest takie rozłożenie sesji badawczych, aby starczyło czasu na odpoczynek – odsapnięcie, zebranie myśli, zjedzenie posiłku czy wizytę w toalecie.
3. Panowanie nad sytuacją badawczą – zadaniem moderatora jest ustalenie ram spotkania, reagowanie na zmieniające się warunki, pilnowanie celu oraz czasu spotkania. Zachowanie balansu pomiędzy swobodą spotkania a utrzymaniem go w ryzach wymaga sporego wyczucia. Czasem konieczne jest ukrócenie dywagacji respondenta, czasem ważne jest zadawanie pytań dodatkowych, tak aby pogłębić temat, innym razem poskromić dominację jednego osobnika nad grupą.
4. Dbałość o komfort respondenta – dobro respondenta zawsze powinno stać nad dobrem badania, moderator musi stworzyć warunki, które zachęcą uczestnika do swobodnej i szczerej wymiany opinii. Zadaniem moderatora jest również zmniejszenie stresu uczestnika – oswajając go niezobowiązującą rozmową, zapewniając o poufności spotkania, odpowiadając na pytania oraz proponując poczęstunek. Nie można również zmuszać respondenta do wykonania zadania czy odpowiedzi na pytanie. Jeśli moderator wychwyci taki opór lub niechęć, to powinien taktownie przejść do kolejnego punktu spotkania.
5. Odpowiedni ubiór – wygląd osoby prowadzącej badania ma duży wpływ na odbiór całej sytuacji przez respondenta. Po pierwsze, ubiór badacza powinien być podobny stopniem formalności do ubioru respondenta. Jeśli zatem badania prowadzone są z menedżerami w instytucjach finansowych, to badacz powinien być ubrany formalnie. Natomiast, kiedy uczestnikami są uczniowie gimnazjum, lepiej sprawdzą się dżinsy, trampki i koszula. Niemniej badacz nie powinien kopiować na siłę ubioru respondentów, gdyż może narazić się na śmieszność. Po drugie, ubiór nie powinien podkreślać płci prowadzącego. Nie sprawdzą się więc różowe sweterki z dekoltem ani opięte na muskułach przyciasne koszulki. Sesje podsumowujące – po każdej sesji badawczej (lub w przypadku bardzo napiętego harmonogramu, po 2–3 sesjach) należy przeprowadzić podsumowanie – zarówno obserwacji i wstępnych wniosków, jak i samego przebiegu spotkania. Zadaniem obserwatorów jest również zwrócenie uwagi na pracę moderatora i przekazanie mu informacji zwrotnej na temat aspektów, które można zmienić lub ulepszyć. Jeśli badania nie są obserwowane i nie uczestniczy w nich również asystent, to badacz powinien przeprowadzić takie podsumowanie samodzielnie i spisać swoje wnioski oraz dodatkowe obserwacje. Pamięć ludzka jest zawodna, a dzięki takim nawykom zmniejsza się prawdopodobieństwo, że część ważnych informacji umknie.
Jeśli tylko to możliwe, zaproś klienta do obserwowania badań wraz z zespołem badawczym. Pozwoli mu to o wiele lepiej zrozumieć problemy respondentów, jak również poznać od kuchni pracę badaczy. Taki obserwujący klient staje się często „adwokatem użytkowników” w swoim zespole. Ponadto wspólne przeprowadzanie podsumowań pozwoli poznać i skonfrontować różne punkty widzenia na działania odbiorców.
6. Organizacja i zabezpieczanie danych – w czasie badań pozyskiwane są ogromne ilości danych, a przez ręce moderatora i obserwatora przechodzą dziesiątki dokumentów. Dlatego bardzo ważne jest, aby po każdej sesji badawczej przejrzeć materiały i uzupełnić brakujące notatki, uporządkować je, oznaczyć numerem, datą i godziną badania, metryczką respondenta. Aby mieć pewność, że nagrania nie zostaną utracone, warto tworzyć kopie zapasowe plików – np. na dysk przenośny lub do systemu przechowywania plików online. Zwykle większą część tych obowiązków przejmuje obserwator lub asystent, jednak w badaniach, w których uczestniczy jedna osoba z zespołu badawczego, to na niej spoczywa cała ta odpowiedzialność.
Szczegółowe wytyczne co do organizacji oraz prowadzenia badań z użyciem konkretnych metod zostały zawarte w kolejnych rozdziałach tej książki.
2.6. BADANIA Z UDZIAŁEM DZIECI
Coraz więcej produktów interaktywnych skierowanych jest do dzieci i młodzieży. Młodzi odbiorcy właściwie od urodzenia obcują z technologią, uznają ją za oczywistość, stanowią tzw. digital natives, czyli osoby, dla których obsługa urządzeń interaktywnych jest zupełnie naturalna. Czasem bardziej oczywista niż offline’owe zachowania. Swego czasu bardzo popularne było nagranie 2-latki próbującej przewinąć obrazki w tradycyjnym czasopiśmie naśladując gest „swipe” z dotykowych urządzeń.
Dzieci są bardzo wymagającymi (i czasem okrutnie szczerymi) odbiorcami. Wystarczy chwila, aby czymś je zachwycić lub zniechęcić na wieki wieków. Produkty dla dzieci jeszcze bardziej niż te dla dorosłych muszą kłaść nacisk na user experience – muszą być atrakcyjne wizualnie, interesujące i zabawne, a do tego wysoce zrozumiałe. To niełatwe wyzwanie dla zespołów produktowych. Zwłaszcza że oznacza to wyjście poza „dorosłe” patrzenie na urządzenia i oprogramowanie. W związku z tym, że dzieci są znaczącym segmentem odbiorców, a jednocześnie dość mało poznanym i bardzo szybko ewoluującym, warto postawić je w centrum procesu UCD.
Trzeba jednak pamiętać, iż projektowanie dla dzieci nie jest tożsame z projektowaniem dla dorosłych. Dzieci mają własne preferencje, cele, możliwości i ograniczenia, które zmieniają się o wiele szybciej niż u dorosłych. U najmłodszych dzieci zmiany zachodzą najbardziej dynamicznie. Kompetencje dwulatka znacząco różnią się od tych obserwowanych u trzylatka itd. W każdej grupie wiekowej trzeba się zmierzyć z innymi wyzwaniami badawczymi i projektowymi. Niemniej badania z dziećmi są również studnią inspiracji oraz pomysłów na aktywności, które dobry projektant ma szansę przekuć na angażujące produkty interaktywne.
Ilustracja 8
Badania użyteczności i grywalności metodą wspólnego odkrywania
Źródło: materiały badawcze WitFlow
2.6.1. DLACZEGO BADANIA Z DZIEĆMI SĄ INNE NIŻ Z DOROSŁYMI
W przypadku badań z dziećmi należy dobrać ich rodzaj nie tylko do problemów badawczych, lecz także możliwości umysłowych, poznawczych, fizycznych oraz motorycznych grupy wiekowej, z którą prowadzone są badania. Koncepcja rozwoju intelektualnego Jeana Piageta25 wyraźnie pokazuje, iż dzieci nie są w stanie podjąć się pewnych zadań, jeśli nie osiągnęły określonego stadium rozwoju. Dlatego pierwszym krokiem każdego badacza planującego badania z dziećmi jest zapoznanie się z możliwościami i ograniczeniami dzieci z różnych przedziałów wiekowych:
■ Poniżej 3. roku życia – do drugiego roku życia dzieci rozwijają przede wszystkim umiejętności sensoryczno-motoryczne, takie jak kontrolowanie własnych ruchów czy manipulowanie przedmiotami. Dopiero w okolicy drugiego roku życia następuje silniejszy rozwój umiejętności językowych oraz rozpoznawania symboli. Dzieci w tym wieku bardzo mocno reagują na bodźce wzrokowe (szczególnie mocne kolory), proste, wyraziste dźwięki i muzykę. Ogromne znaczenie ma bliskość rodziców i poczucie bezpieczeństwa.
Prowadzenie badań z dziećmi w tym wieku jest bardzo trudne. Można spotkać opinie, że jest to możliwe dopiero z dziećmi półtorarocznymi. Jednak przedmiotem badań musi być wtedy wizualny lub fizyczny element. Niemniej do wyników takich badań należy podchodzić z dużą dozą dystansu.
Metody rekomendowane do zastosowania: obserwacja w naturalnym kontekście (domu, żłobku), wywiady indywidualne
J. Piaget,