Spiskowcy wyobraźni. Agnieszka Taborska
koszule z realistycznymi piersiami i drewnianym wieszakiem w miejscu głowy. Chociaż Margitte’owskie postacie o głowach zakrytych tkaniną zwykło się łączyć z samobójczą śmiercią matki malarza (którą wyłowiono z rzeki z głową owiniętą koszulą), należą one do typowego repertuaru surrealistycznych tematów.
Jak zauważa Mary Ann Caws w książce The Surrealist Look. An Erotics of Encounter (Surrealistyczne spojrzenie. Erotyka spotkania), fotografia Mana Raya z cyklu Anatomie, pokazująca szyję Lee Miller, bardziej przypomina penis niż część kobiecego ciała233. Modelki Mana Raya, pozbawione często głów, rąk i nóg – kosztem utraty tożsamości – zyskują wyzbyty spojrzenia sex appeal. W filmie Powrót do rozumu z 1923 roku tors Kiki przecinają rzucane przez firankę pionowe cienie, układające się w rozedrgane paski, przywodzące na myśl kręgi na wodzie. Ludzka skóra upodabnia się do abstrakcyjnego wzoru lub sierści dzikiego zwierza (jak na obrazie Magritte’a, na którym naga kobieta spostrzega ze zdumieniem pokrywające ją tygrysie pręgi). Tak dwuznaczny efekt obecność twarzy by zakłóciła.
Na zdjęciu z 1929 roku bezgłowe ciało obleczone w błyszczącą, przylegającą, jakby mokrą tkaninę kusi dostępnością. Istnieje, by je oglądano. Na innym zdjęciu cienie rzucane przez żaluzje „tatuują” pokazany frontalnie, świadomie obnażający się przed obiektywem tors Lee Miller. Odmienne wrażenie sprawia fotograwiura Elektryczność, na której zygzakowate, świetlne pasy przecinają dwa nakładające się na siebie torsy modelki. Poza Wenus z Milo – która od Nike z Samotraki wzięła brak głowy – sugeruje uległość wobec erotyki elektryczności. Grę z tradycją antyczną, i zapowiedź Christo, stanowi Wenus odrestaurowana, fotografia okręconego linami, gipsowego odlewu, również nawiązującego do Wenus z Milo. Choć Man Ray zarzekał się, że do Luwru trafił dopiero kilka lat po zamieszkaniu w Paryżu, tamtejsza kolekcja dostarczyła ważnych podniet dla jego wyobraźni.
Na początku nowego wieku, w obliczu nasilenia się emancypacji i wywołanej nią paniki, Otto Weininger dowodził w Płci i charakterze, że „kobieta jest bezduszna, nie posiada jaźni i indywidualności, osobowości i wolności, charakteru i woli”234. Nie ma imienia ani twarzy: „Kobieta, która jest w gruncie rzeczy bezimienna, jest taka dlatego, że z natury swej nie posiada żadnej osobowości”235. „Najgłębszym pragnieniem kobiety jest otrzymać formę od mężczyzny i przez to zostać dopiero stworzoną”236. Odmawiając przedstawicielkom płci przeciwnej tożsamości, Weininger twierdził, że nadrzędnym ich celem jest osiągnięcie roli wartościowego przedmiotu. Przypisywał im też chuć tak nieposkromioną, że każdą cząstkę ich ciała podejrzewał o nieprzerwaną kopulację z osobami i sprzętami wokół: „Ona nie potrafi użyć jakiejś istoty inaczej niż jako środka do celu spółkowania”237. „Okazało się najpierw, że jest ona wyłącznie i nieprzerwanie (a nie tylko w pewnych odstępach czasu) płciowo zaabsorbowana, że cieleśnie i duchowo w całej swej istocie nie jest niczym innym jak tylko samą właśnie płciowością. Przyłapaliśmy ją na tym, jak od wszystkich bez wyjątku rzeczy doznaje na całym ciele i bez przestanku wrażeń spółkowania. I jak całe ciało kobiety jest tylko przyległością jej organów płciowych, podobnie w myśleniu jej idea spółkowania ujawnia się jako zagadnienie centralne. […] Spółkowanie jest najwyższą wartością kobiety; stara się ona zawsze i wszędzie doprowadzić je do skutku”238.
Plastyczną ilustracją tezy Weiningera o podporządkowaniu – kosztem utraty twarzy – osobowości erotyce stał się pół wieku później Gwałt Magritte’a, który przeniósł na kobiecą twarz geografię ciała, sprowadzając rysy ofiary do stref erogennych, jakie widzi w niej napastnik. Reprodukcja Gwałtu – pokazanego w 1934 roku w Palais des Beaux-Arts w Brukseli w osobnej sali z innymi „pornograficznymi” pracami – trafiła na okładkę wydanej w tym samym roku książki Bretona Qu’est-ce que le surréalisme?
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «ЛитРес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.