Neonatologia. Отсутствует
chwytne ręki i stopy. W odpowiedzi na ucisk wewnętrznej powierzchni dłoni lub podeszwowej powierzchni stopy u nasady palców następuje zgięcie palców dłoni lub stopy i objęcie palca badającego. Odruchy widoczne u noworodków urodzonych w 28. tygodniu ciąży, ale w pełni wyrażone u noworodków donoszonych. Odruch chwytny ręki zanika pod koniec 6. miesiąca życia, a odruch chwytny stopy między 6. a 12. miesiącem życia.
● Odruch Babińskiego. W odpowiedzi na drażnienie bocznej części podeszwowej powierzchni stopy w kierunku od palców do pięty następuje grzbietowe zgięcie palucha, zwykle z towarzyszącym zgięciem podeszwowym pozostałych palców. Zanika pod koniec 12. miesiąca życia.
2.4. Ocena dojrzałości
Dokonanie oceny dojrzałości dziecka jest szczególnie ważne u noworodków wykazujących cechy wcześniactwa, ponieważ ułatwia ustalenie właściwego postępowania leczniczego i pielęgnacyjnego oraz przewidywanie typowych dla tego stanu zaburzeń chorobowych.
W praktyce klinicznej szerokie zastosowanie znalazły punktowe skale oceny dojrzałości noworodka opracowane przez Dubowitza i wsp. oraz Ballarda i wsp. [ryc. 2.1, tab. 2.4–2.5].
Ocena dojrzałości w zmodyfikowanej skali Ballarda jest skróconą skalą oceny. Uwzględnia ona punktową ocenę morfologicznych [tab. 2.5] i neurologicznych [ryc. 2.1] cech noworodka. Suma punktów pozwala na przybliżone określenie czasu trwania ciąży z dokładnością do ± 2 tygodni [tab. 2.4)].
Rycina 2.1. Ocena dojrzałości w zmodyfikowanej skali Ballarda – cechy neurologiczne [Ballard i wsp. 1991].
Tabela 2.4. Ocena dojrzałości w zmodyfikowanej skali Ballarda [Ballard i wsp. 1991]
W ocenie dojrzałości należy uwzględnić wymienione poniżej charakterystyczne cechy morfologiczne przedwcześnie urodzonego noworodka.
● Maź płodowa – zaczyna być wytwarzana w 20.–24. tygodniu życia płodowego. Chroni skórę noworodka przed niekorzystnym działaniem płynu owodniowego i drobnoustrojów. Maź płodowa zanika od 36. tygodnia ciąży.
● Skóra płodu jest cienka, niemal przezroczysta; widać biegnące pod nią naczynia krwionośne. W trakcie rozwoju wewnątrzmacicznego skóra staje się grubsza, mniej podatna na uszkodzenia, mniej przezroczysta. Skóra donoszonego noworodka jest bladoróżowa z dobrze rozwiniętą tkanką podskórną.
● Meszek płodowy pojawia się na skórze całego ciała noworodka w 20. tygodniu ciąży i znika, począwszy od 28. tygodnia ciąży, najpierw z twarzy i przedniej powierzchni tułowia. U donoszonych noworodków pozostałości meszku płodowego mogą być widoczne w okolicy barków.
● Bruzdy na powierzchni podeszwowej stóp pojawiają się od palców do pięty. U noworodków z wewnątrzmacicznym ograniczeniem wzrastania bruzdy mogą rozwinąć się nieproporcjonalnie szybciej w stosunku do wieku płodowego. Ocena bruzd jest wiarygodna tylko w pierwszych 12. godzinach życia.
● Powieki płodu zarastają w 3. miesiącu życia płodowego i otwierają się pomiędzy 26. a 30. tygodniem ciąży.
● Małżowina uszna przed 34. tygodniem ciąży jest pozbawiona chrząstki, a po zagięciu nie wraca do pierwotnego kształtu.
● Gruczoły sutkowe rozwijają się w wyniku odkładania tkanki tłuszczowej pod wpływem matczynych estrogenów. Uniesienie otoczki sutka zaczyna być widoczne od 34. tygodnia życia płodowego.
● Narządy płciowe męskie. Jądra zstępują po 28. tygodniu ciąży i zazwyczaj są obecne w mosznie w 37. tygodniu.
Tabela 2.5. Ocena dojrzałości w zmodyfikowanej skali Ballarda – cechy morfologiczne [Ballard i wsp. 1991]
W badaniu cech neurologicznych przedwcześnie urodzonego noworodka [ryc. 2.1] wykorzystywane są wymienione poniżej cechy:
● Ocena postawy.
● Kąt zgięcia dłoni – między kłębikiem a dłoniową powierzchnią przedramienia po maksymalnym przygięciu dłoni w kierunku przedramienia.
● Ułożenie ramion – w pozycji na plecach ocenia się kąt zgięcia w stawie łokciowym, który powstaje po zgięciu przedramion na 5 sekund, a następnie pełnym ich wyprostowaniu i powrocie kończyn do naturalnej pozycji.
● Kąt podkolanowy – w pozycji na plecach z ustabilizowaną miednicą mierzy się kąt podkolanowy po przygięciu kolan do klatki piersiowej, a następnie wyprostowaniu podudzia.
● Objaw szarfy – w pozycji na plecach ocenia się położenie łokcia względem linii pośrodkowej ciała po pociągnięciu dłoni na wysokości szyi w kierunku przeciwległego barku.
● Próba pięta–ucho – w pozycji na plecach ocenia się odległość między stopą a głową oraz stopień wyprostu w stawie kolanowym po przyciągnięciu stopy dziecka w kierunku głowy.
Ballard J.L., Khoury J.C., Wedig K., Wang L., Eilers-Walsman B.L., Lipp R.: New Ballard Score, expanded to include extremely premature infants. Journal Pediatrics 1991, 119, 417–423.
Jones K.L. (red.): Smith’s recognizable patterns of human malformations. Wyd. 5. W.B. Saunders, Philadelphia 1997.
Vanucci R.C., Yager J.Y.: The central nervous system. W: Neonatal-Perinatal Medicine (red. Fanaroff A.A., Martin R.J.). Wyd. 7. Mosby, St. Louis 2002.
1. W skali Apgar ocenia się następujące parametry, z wyjątkiem:
a) zabarwienia powłok skórnych;
b) czynności serca;
c) stękania;
d) reakcji na bodźce.
2. W zmodyfikowanej skali Ballarda ocenia się następujące parametry:
a) wygląd skóry,
b) obecność meszku płodowego,
c) narządy płciowe,
d) wszystkie powyższe.
3. W ocenie dojrzałości noworodka należy wziąć pod uwagę:
a) napięcie mięśniowe,
b) masę ciała,
c) obwód głowy,
d) długość ciemieniowo-siedzeniową.
4. Milia to:
a) objaw zakażenia gronkowcowego,
b) objaw zakażenia wirusem Herpes,
c) zaczopowane ujścia gruczołów łojowych występujące na nosie i brodzie zdrowego noworodka,
d) torbiele wypełnione treścią surowiczą występujące w linii pośrodkowej na podniebieniu.
5. Objaw szarfy
a) należy do odruchów fizjologicznych noworodka,
b) polega na przygięciu stopy noworodka do obręczy biodrowej,
c) stanowi