Neonatologia. Отсутствует
reakcję na zimno obserwuje się również u noworodków donoszonych w następujących sytuacjach klinicznych:
● niedotlenienie (PaO2 poniżej 50 mmHg);
● krwotok wewnątrzczaszkowy;
● wady ośrodkowego układu nerwowego;
● hipoglikemia objawowa.
Optymalne środowisko należy utrzymywać ze względu na konieczność:
● zapewnienia prawidłowej ciepłoty ciała;
● normalizacji przemian metabolicznych związanych z wytwarzaniem ciepła;
● zachowania homeostazy organizmu;
● zwiększenia szans na przeżycie.
3.5. Zapobieganie utracie ciepła
Czynności zapobiegające oziębieniu noworodka należy rozpocząć bezpośrednio po urodzeniu. Szczególnie ważne jest to u noworodków urodzonych przedwcześnie, z masą ciała poniżej 1500 g.
Należy uwzględnić następujące elementy:
● zapewnienie optymalnej temperatury otoczenia na sali porodowej (zależne od masy ciała dziecka: dla wcześniaków około 25°C, dla noworodków donoszonych 21–22°C);
● przykrywanie ciała pacjenta;
● umieszczenie pod otwartym promiennikiem ciepła w czasie zabiegów pielęgnacyjnych po urodzeniu;
● umieszczenie w zamkniętym, ogrzanym inkubatorze (wcześniaki, noworodki z zaburzeniami adaptacyjnymi i chorobowymi);
● stosowanie folii lub plastikowych worków dla wcześniaków urodzonych przed 28. tygodniem ciąży.
Naturalna ciepłota ciała po urodzeniu zależy od masy urodzeniowej. Wymogi cieplne względem otoczenia ulegają również zmianie w czasie [tab. 3.3
Tabela 3.3. Średnie wartości ciepłoty otoczenia dla zapewnienia neutralnego środowiska cieplnego u noworodków w zależności od masy urodzeniowej [według Hey E.N.]].
3.6. Hipertermia
Hipertermię rozpoznaje się u noworodka, u którego stwierdza się temperaturę głęboką ciała powyżej 37,5°C. Stan ten występuje u 1–2,5% noworodków donoszonych. Jego przyczyną może być sepsa bakteryjna. Do najczęstszych mechanizmów wyzwalających podwyższenie ciepłoty u noworodka zalicza się:
● wpływ podwyższonej ciepłoty otoczenia – przegrzanie;
● wzrost aktywności metabolicznej (stan drgawkowy);
● odwodnienie (najczęściej w 3. lub 4. dobie życia);
● działanie toksyn bakteryjnych i wirusowych (stymulacja produkcji interleukiny 1 przez granulocyty i makrofagi);
● działanie pirogenów endogennych stymulujących m.in. produkcję prostaglandyny E2;
● znieczulenie zewnątrzoponowe matki w czasie porodu.
Hipertermia wywołuje rozszerzenie naczyń, nasilenie parowania poprzez pocenie (zdolność do pocenia stwierdza się u noworodków urodzonych powyżej 30.–32. tygodnia ciąży) oraz niewidoczną utratę wody w czasie oddychania.
Podsumowując, utrzymanie optymalnego środowiska cieplnego otoczenia i właściwej temperatury ciała noworodka jest jednym z najważniejszych czynników efektywnej pomocy neonatologicznej.
Levene M.I., Tudehope D.I., Thearle M.J.: Thermoregulation. W: Essentials of neonatal medicine. Blackwell Science Ltd., Oxford–London Malden–Carlton–Victoria–Paris 2000.
Martin R.I., Fanaroff A.A., Walsh M.C.: Provisions for neonatal care. W: Neonatal Perinatal Medicine. Wyd. 8. Mosby St. Louis 2005.
Power G.G., Blood A.B., Hunter C.J.: Perinatal Thermal Physiology. W: Fetal and Neonatal Physiology (red. Pollin R.A. i in.). W.B. Saunders, Philadelphia 2004.
1. Do utraty ciepła u noworodka dochodzi na drodze:
a) konwekcji i promieniowania,
b) parowania,
c) przewodzenia,
d) wszystkie odpowiedzi prawidłowe.
2. Głównym mechanizmem utraty ciepła u noworodka jest:
a) konwekcja,
b) parowanie,
c) przewodzenie,
d) promieniowanie.
3. Noworodek jest szczególnie wrażliwy na utratę ciepła z powodu:
a) niezdolności do uzyskania ciepła na drodze bezdrżeniowej,
b) znacznie zwiększonego stosunku powierzchni do masy ciała,
c) niedoboru żółtej tkanki tłuszczowej,
d) wszystkie odpowiedzi prawidłowe.
4. Hipertermię rozpoznaje się u noworodka z głęboką temperaturą ciała:
a) powyżej 36,6°C,
b) powyżej 38°C,
c) powyżej 37,5°C,
d) powyżej 39°C.
5. Najczęstsze mechanizmy wyzwalające hipertermię u noworodka to:
a) działanie toksyn bakteryjnych i wirusowych,
b) działanie pirogenów endogennych,
c) wpływ podwyższonej ciepłoty otoczenia,
d) przewodnienie,
e) po znieczuleniu nadoponowym.
1 – d
2 – b
3 – b
4 – c
5 – a, b, c, e
Rozdział 4
Ból u noworodka – niedoceniane zagrożenie
Ryszard Lauterbach
Ból jest jednym z najczęstszych odczuć towarzyszących człowiekowi przez całe życie. Zawsze jest nieprzyjemnym wrażeniem sygnalizującym już istniejący proces uszkadzający tkanki. Nocycepcja stanowi z kolei proces rozpoznawania uszkodzenia tkanek wywołanego przez bodźce mechaniczne, termiczne lub chemiczne, czy też przez proces zapalny. Ból odczuwa się dopiero wtedy, gdy bodźce osiągną ośrodkowy układ nerwowy. Cierpienie jest negatywnym przeżyciem powstającym w wyższych piętrach OUN. Biologiczna, ochronna funkcja bólu nie ma znaczenia w okresie noworodkowym.
Drogi przewodzące ból rozpoczynają się od receptorów czuciowych na skórze noworodka, a kończą w obszarach czuciowych mózgu. W 7. tygodniu życia płodowego pojawiają się pierwsze receptory wokół ust. W 11. tygodniu życia płód posiada receptory na całej twarzy, a w 20. tygodniu ciąży receptory czuciowe pokrywają całą skórę i śluzówki. W 30. tygodniu ciąży są już w pełni wykształcone połączenia synaptyczne w rogach tylnych rdzenia kręgowego. U wcześniaków próg pobudliwości jest niższy o 30–50% w odniesieniu do noworodków donoszonych. Hamowanie bólu jest wyraźnie mniejsze u wcześniaków, co wynika z opóźnionego dojrzewania włókien hamujących, które rozrastają się drogą zstępującą od jąder w pniu mózgu w kierunku dystalnym i najpierw osiągają część szyjną rdzenia kręgowego (30.–32. tydzień ciąży). Z powyższego wynika uwaga