Ból przewlekły. Отсутствует
1.8. Skala Doloplus – behawioralna ocena bólu u osób starszych.
Skala Doloplus (Behawioralna Ocena Bólu u Ludzi Starszych) służy do oceny bólu u osób w wieku podeszłym i chorych z upośledzeniem funkcji poznawczych i zespołem otępiennym (ryc. 1.8) [27, 28]. Skala zawiera 10 pozycji dotyczących trzech obszarów:
1. Reakcje somatyczne obejmują 5 pozycji: dolegliwości somatyczne, obronną pozycję ciała, ochronę bolesnych miejsc, wyraz twarzy i sen.
2. Reakcje psychomotoryczne zawierają 2 pozycje: aktywność życia codziennego (mycie, ubieranie) i zdolność poruszania się – ocena bólu następuje podczas wykonywania wymienionych czynności.
3. Reakcje psychospołeczne, w skład których wchodzą 3 zagadnienia: komunikacja, życie społeczne i problemy zachowania.
Ocenę bólu przy użyciu tej skali może prowadzić jedna osoba, jednak lepiej, jeżeli jest przeprowadzana przez kilku członków zespołu opiekującego się chorym. Nie jest konieczne prowadzenie oceny wszystkich punktów skali. Ważne jest, aby obserwować dynamikę zmian u danego pacjenta i w odpowiedni sposób reagować, np. przy nasileniu bólu zwiększać dawki lub zlecić silniejsze analgetyki. Przyjmuje się, że wynik równy lub większy niż 5 (na 30 możliwych) wskazuje na występowanie bólu. Skala Doloplus nie może być wykorzystana do porównania natężenia bólu między chorymi, natomiast służy do monitorowania natężenia bólu u danego pacjenta. W przypadku aktywności życia codziennego i zdolności poruszania się (pozycje 6 i 7 skali) wynik 1 interpretuje się jako wpływ bólu na wymieniony rodzaj aktywności, ponadto nie należy dokonywać oceny tych zagadnień, jeżeli dysfunkcja jest wywołana osłabieniem chorego czy depresją. Przy powrocie sprawnych funkcji poznawczych zaleca się zakończenie stosowania skali Doloplus i pomiar bólu oparty na ocenie chorego.
Skala Doloplus została opracowana we Francji i adaptowana w Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Portugalii, Holandii i we Włoszech [29].
Badania własności psychometrycznych skali Doloplus potwierdzają zadowalającą rzetelność i trafność wszystkich trzech obszarów i całości skali, z wyjątkiem niedostatecznej trafności obszaru reakcji motorycznych, co może być związane z trudnościami oceny wpływu bólu na mycie i ubieranie oraz zdolność poruszania się [30].
Podsumowanie
Ocena kliniczna bólu stanowi niezbędny element skutecznej terapii dolegliwości bólowych. Oprócz rozpoznania rodzaju bólu z punktu widzenia patomechanizmu, ocena powinna obejmować natężenie bólu oraz występowanie bólu przebijającego (incydentalnego). Należy brać pod uwagę czynniki psychologiczne, zwłaszcza nastrój pacjenta, zaburzenia lękowe bądź depresyjne oraz ewentualne nadużywanie leków i substancji psychoaktywnych. Ocena powinna uwzględniać również stan aktywności chorych, funkcjonowanie społeczne i obszar duchowy, które mogą istotnie wpływać na odczuwanie bólu i wymagać odpowiedniego, indywidualnego postępowania terapeutycznego.
Piśmiennictwo
1. IASP Subcommittee on Taxonomy. Pain terms: a list with definitions and notes of usage. Pain 1980; 8: 249–252.
2. Dobrogowski J, Kołłątaj M. Ocena kliniczna chorego z bólem. w: Wordliczek J, Dobrogowski J (red.). Leczenie bólu. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011: 233–262.
3. Turk DC, Okifuji A. Assessment of patients’ reporting of pain: an integrated perspective. Lancet 1999; 353: 1784–1788.
4. Szczudlik A, Dobrogowski J, Wordliczek J i wsp. Diagnosis and management of neuropathic pain: Review of literature and recommendations of the Polish Association for the Study of Pain and the Polish Neurological Society – Part one. Neurol Neurochir Pol 2014; 48: 262–271.
5. Hjermstad MJ, Fayers PM, Haugen DF i wsp. Studies Comparing Numerical Rating Scales, Verbal Rating Scales, and Visual Analogue Scales for Assessment of Pain Intensity in Adults: A Systematic Literature Review. J Pain Symptom Manage 2011; 41: 1173–1193.
6. Ingham JM, Portenoy RK. The measurement of pain and other symptoms. w: Doyle D, Hanks G, Cherny N, Calman K (red.). Oxford Textbook of Palliative Medicine. Oxford University Press, Oxford 2004: 167–184.
7. Payne R, Gonzales G. Pathophysiology of pain in cancer and other terminal diseases. w: Doyle D, Hanks GWC, MacDonald N (red.). Oxford Textbook of Palliative Medicine. Oxford University Press, Oxford 1998: 299–310.
8. Hilgier M. Ból u chorego na nowotwór i jego leczenie. Terapia 2003; 6 (1): 3–9.
9. Twycross R. Measurement of pain. w: Twycross R. Pain Relief in Advanced Cancer. Churchill Livingstone, Edinburgh 1994: 129–147.
10. Collins SL, Moore RA, McQuay HJ. The visual analogue pain intensity scale: what is moderate pain in millimetres? Pain 1997; 72: 95–97.
11. Farrar JT, Young Jr. JP, LaMoreaux L i wsp. Clinical importance of changes in chronic pain intensity measured on an 11-point numerical pain rating scale. Pain 2001; 94: 149–158.
12. Fishman B, Pasternak S, Wallenstein SL i wsp. The Memorial Pain Assessment Card. A Valid Instrument for the Evaluation of Cancer Pain. Cancer 1987; 60: 1151–1158.
13. Escobar Y, Domine M, Contreras J, Valcárcel F. Linguistic adaptation and validation of the Spanish version of the Memorial Pain Assessment Card (MPAC). Clin Transl Oncol 2009; 11: 376–381.
14. Contreras J, Valcárcel F, Dómine M, Escobar Y. Sensitivity to change of the Spanish validated Memorial Pain Assessment Card in cancer patients. Clin Transl Oncol 2008; 10: 654–659.
15. Leppert W, Majkowicz M. Adaptacja Karty Oceny Bólu Memorial (Memorial Pain Assessment Card) do warunków polskich – propozycja standardowego narzędzia służącego do oceny bólu i monitorowania leczenia bólu u chorych na nowotwory. Med Paliat 2011; 3: 207–213.
16. Daut RL, Cleeland CS, Flanery RC. The development of the Wisconsin Brief Pain Questionnaire to assess pain in cancer and other diseases. Pain 1983; 17: 197–210.
17. Radbruch L, Loick G, Kiencke P i wsp. Validation of the German Version of the Brief Pain Inventory. J Pain Symptom Manage 1999; 18: 180–187.
18. Uki J, Mendoza T, Cleeland CS i wsp. A Brief Cancer Pain Assessment Tool in Japanese: The Utility of the Japanese Brief Pain Inventory – BPI-J. J Pain Symptom Manage 1998; 16: 364–373.
19. Leppert W, Majkowicz M. Polish Brief Pain Inventory for pain assessment and monitoring of pain treatment in cancer patients. J Palliat Med 2010; 13: 663–668.
20. Melzack R. The McGill Pain Questionnaire: Major properties and scoring methods. Pain 1975; 1: 277–299.
21. Graham C, Bond SS, Gerkovich MM, Cook MR. Use of the McGill Pain Questionnaire in the assessment of cancer pain: replicability and consistency. Pain 1980; 8: 377–387.
22. Dobrogowski J, Sedlak K. Ocena kliniczna chorego z bólem przewlekłym. w: Dobrogowski J, Kuś M, Sedlak K, Wordliczek J. Ból i jego leczenie. Springer PWN, Warszawa 1996: 46–58.
23. Melzack R. The short-form McGill Pain Questionnaire. Pain 1987; 30: 191–197.
24. Dudgeon D, Raubertas RF, Rosenthal SN. The Short-Form McGill Pain Questionnaire in Chronic Cancer Pain. J Pain Symptom Manage 1993; 8: 191–195.
25. Szatanik K. Kwestionariusz bólowy – założenia, budowa kwestionariusza, wyniki przeprowadzonych badań. V Konferencja Sekcji Badania i Leczenia Bólu Polskiego Towarzystwa Anestezjologii i Intensywnej Terapii, Poznań–Błażejewko 1995.
26. Pyszkowska J. Możliwości oceny bólu przewlekłego. Próba obiektywizacji oceny bólu za pomocą zmodyfikowanego arkusza oceny bólu. Psychoonkol 1999; 4: 13–27.
27. Wary B, Collectif Doloplus. Doloplus, une échelle pour évaluer la douleur. Soins Gérontologie 1999; 19: 25–27.
28. Wary B, Serbouti S. Doloplus.