Celiakia – autodiagnoza i samodzielne leczenie. Najnowsze badania i najskuteczniejsze terapie na nietolerancję glutenu. Peter H.R. Green
oraz ból podbrzusza i dyskomfort, który ustępuje pod wpływem poprawy perystaltyki jelit.
Gastroenterologów uczy się, że zespół jelita drażliwego będzie najczęstszą stawianą przez nich diagnozą, a to staje się samospełniającą przepowiednią. Wiele osób ma podobne objawy, a ponieważ jest to tak powszechne, nie szukają pomocy lekarskiej. Chorobę leczy się poprzez zwiększanie ilości błonnika w diecie, a czasami za pomocą leków. Pacjentom mówi się, aby jedli ziarnisty chleb i pełnozbożowe oraz bogate w błonnik produkty. Jeśli objawy nie mijają, a nawet jest coraz gorzej, ponownie udają się na wizytę do lekarza lub szukają innego specjalisty. Do momentu zbadania w kierunku celiakii wielu lekarzy nie szuka innych powodów zespołu jelita drażliwego. Uważa się, że około 5% osób z diagnozą zespołu jelita drażliwego choruje na celiakię. Około 36% pacjentów z celiakią najpierw otrzymało diagnozę zespołu jelita drażliwego.
Nieswoiste zapalenie jelit to zarówno wrzodziejące zapalenie jelita grubego, jak i choroba Leśniowskiego-Crohna (zob. poniżej). Co może być nieco mylące, ta kategoria nie zawiera mikroskopowego zapalenia jelita grubego, mimo że jest to choroba zapalna jelit (zob. rozdział 16.).
Objawy nieswoistego zapalenia jelit są bardzo podobne do objawów celiakii, więc obejmują biegunki, wzdęcia, bóle brzucha i zmęczenie. Przebieg zapalenia jelit i wynikające z tego zaburzenia wchłaniania składników odżywczych są podobne do tych występujących przy celiakii. Wraz z upływem czasu objawy się zmieniają, a jeśli chodzi o etiologię choroby, pod uwagę bierze się czynniki genetyczne i środowiskowe. Te dwie choroby są uderzająco podobne. Aby jeszcze bardziej skomplikować sprawy, mając celiakię, można także chorować na zapalenie jelita grubego lub chorobę Leśniowskiego-Crohna.
Jest to stan zapalny, który obejmuje jelito grube. Nierzadko przy celiakii można chorować na różne postaci zapalenia jelita grubego. Najczęściej współwystępuje mikroskopowe zapalenie jelita grubego lub limfocytowe zapalenie jelita grubego (zob. rozdział 16.). Przy zapaleniu jelito grube wygląda prawidłowo na kolonoskopii, ale biopsja pokazuje uszkodzenia (lekarz zaobserwuje wzrost liczby limfocytów, zwany limfocytozą nabłonkową, podobny do tego, co obserwuje się przy celiakii).
Zapalenie błony śluzowej jelita grubego powoduje przewlekłe zapalenie i owrzodzenia w wyściółce okrężnicy. Objawy obejmują krwawą biegunkę, śluz w stolcu i ból. Może wystąpić odwodnienie, ale niedożywienie pojawia się rzadko. Ze względu na utratę krwi niektórzy chorują na anemię.
Zapalenie jelita grubego obejmuje okrężnicę, a choroba Leśniowskiego-Crohna to stan zapalny, które może wystąpić od jamy ustnej do odbytu, ale najczęściej w jelicie cienkim i/lub grubym. Charakteryzuje się obecnością przewlekłych biegunek, krwawieniem, skurczami, utratą wagi, zmęczeniem i gorączką. Ze względu na charakter autoimmunologiczny często wiąże się z innymi stanami zapalnymi, które wpływają na stawy, skórę i oczy. Jako że choroba Leśniowskiego-Crohna może powodować zanik kosmków w jelicie cienkim, można ją pomylić z celiakią. Badania krwi mogą wykazywać przeciwciała przeciwko gliadynie (AGA), ale nie przeciwciała śródmięśniowe (EMA) (zob. Badania krwi, rozdział 4.). Celiakia i choroba Leśniowskiego-Crohna mogą współwystępować, co komplikuje diagnozę.
Sprue tropikalna jest chorobą biegunkową występującą u osób podróżujących do krajów tropikalnych lub tam przebywających. Uważa się, że jest to infekcja bakteryjna i wiąże się z niedoborem witaminy B12 lub kwasu foliowego. Biopsja może wskazywać na celiakię, ale zanik kosmków jest bardziej nierówny. Podczas badania pacjentów stwierdza się brak przeciwciał śródmięśniowych, co nie jest związane z celiakią. W rzeczywistości jest to rodzaj przerostu bakterii.
W Stanach Zjednoczonych celiakia jest często nazywana sprue nietropikalną.
Pacjenci cierpiący na zaparcia, u których nie stwierdzono żadnych schorzeń, są zwykle proszeni o zwiększenie ilości spożywanego błonnika i przyjmowanie środka zmiękczającego stolec lub środków przeczyszczających dostępnych bez recepty. Jest to jeden z objawów, których większość lekarzy nie łączy z celiakią. Faktyczny mechanizm zaparć przy celiakii nie jest w pełni zrozumiały, ale może być związany z problemem perystaltyki przewodu pokarmowego. Zaparcia często ustępują po przejściu na dietę bezglutenową, a pacjenci zgłaszają, że objawy powracają, jeśli nieumyślnie spożyją gluten.
Czułam się, jakbym tonęła albo zapadała w głęboki sen. Jakbym wchodziła do tunelu. (Mary, 50)
Zmęczenie zazwyczaj występuje przy stanach chorobowych. Infekcje, utrata krwi, nieprawidłowe wchłanianie, zapalenie, depresja – to objawy, które występują zawsze. Osoby przewlekle chore zazwyczaj są cały czas zmęczone. Zmęczenie charakteryzuje także życie w stresującym świecie XXI wieku. Przyczyny mogą być fizyczne lub psychologiczne albo takie i takie. Gdy wykluczy się inne rozpoznania, można zdiagnozować zespół przewlekłego zmęczenia, który od końca lat osiemdziesiątych jest uznawany za chorobę.
Ze względu na psychologiczne aspekty zmęczenia, wielu pacjentów mówi, że wszystko jest w głowie. Trudno wskazać różnicę między zmęczeniem spowodowanym chorobą i stanem zapalnym a tym, czego przyczyną jest nadmierne fizyczne przepracowanie lub depresja, więc postawienie diagnozy jest skomplikowane. Jest to rodzaj objawu/schorzenia podobny do depresji lub bólu, co do których badacze wciąż poszukują porównywalnych parametrów, aby móc wskazać źródło oraz zmierzyć intensywność i możliwe skutki. Do czasu aż ta kwestia pozostaje nierozwiązana, zmęczenie pozostaje zmorą dla lekarza, wskazuje bowiem na każdą chorobę opisywaną w podręczniku do nauki medycyny albo na żadną z nich.
Otyli pacjenci pozostają bez diagnozy celiakii, ponieważ w podręcznikach twierdzi się, że celiakia to zespół złego wchłaniania i wyniszczenia. To kolejna etykieta diagnostyczna. Ale pacjenci mogą mieć nadwagę i celiakię.
W badaniu przeprowadzonym przez Klinikę Mayo w 2003 roku około 20% pacjentów z rozpoznaniem celiakii miało nadwagę; wielu było otyłych, co zaprzecza definicji celiakii jako choroby wyniszczającej. Jak opisano w rozdziale 1., organizm bardzo nieprawidłowo wchłania składniki odżywcze. Pacjenci mogą mieć górny odcinek jelita objęty celiakią; w takim przypadku pozostaje im stosunkowo długi segment, który działa prawidłowo oraz wchłania tłuszcze i cukry z pożywienia. Niestety celiakia nie dyskryminuje osób z nadwagą lub otyłych, więc należy rozważyć możliwość jej wystąpienia niezależnie od wagi pacjenta.
Uważasz, że jesteś chory, ale lekarz się z tym nie zgadza
Wiedziałam, że coś się ze mną dzieje, ale nikt nie chciał mnie słuchać, co samo w sobie było stresujące i frustrujące. Wydaje mi się, że jestem żyjącym dowodem na to, że organizm potrafi poradzić sobie w każdej sytuacji.
Byłam u dwunastu gastroenterologów, ale czterech z nich stwierdziło, że to wszystko dzieje się wyłącznie w mojej głowie. Jeden powiedział: masz 39 lat, jesteś kobietą po rozwodzie, masz dom, musisz wrócić do pracy. To wszystko brzmi, jakbyś szukała męża. Ile środków przeczyszczających bierzesz w ciągu dnia, aby wywoływać biegunki? Co bierzesz na przeczyszczenie? Zdiagnozował u mnie anoreksję. Wstałam i powiedziałam: „Nie zamierzam tego słuchać”.
W końcu spotkałam się z gastroenterologiem i powiedziałam: „Musi pan coś zrobić”. Cóż, wykonał kolonoskopię i endoskopię. Po endoskopii wrócił i powiedział: „Jesteś chora na celiakię”. (Anna, 40)
Lekarze uczą się, że skargi nie zawsze wskazują na ukrywaną chorobę. A objawy nie zawsze muszą korelować z tym, co wykrywa lekarz. Dobrym przykładem podobnej