Celiakia – autodiagnoza i samodzielne leczenie. Najnowsze badania i najskuteczniejsze terapie na nietolerancję glutenu. Peter H.R. Green
jest obecnie rozumiany jako ważny czynnik rozwoju objawów. Zapalenie, głównie poprzez poziomy krążących cytokin, powoduje, że ludzie źle się czują.
Jest dobrze udokumentowane, że choroby autoimmunologiczne mają tendencję do przemieszczania się. Jeśli zachorujesz na jedną chorobę autoimmunologiczną, istnieje większe prawdopodobieństwo rozwinięcia się kolejnej, przy czym uważa się, że jest to najprawdopodobniej spowodowane predyspozycjami genetycznymi. Około 8 do 10% wszystkich chorych na cukrzycę typu 1 ma celiakię, a liczba ta może być większa, jako że diagnozuje się coraz więcej pacjentów. Wśród pacjentów Centrum ds. Celiakii przy Uniwersytecie Columbia 30% choruje na co najmniej jedną powiązaną chorobę autoimmunologiczną, w porównaniu do 3% populacji ogólnej.
Osoby z jedną zdiagnozowaną chorobą autoimmunologiczną i niewyjaśnionymi objawami powinny przebadać się w kierunku celiakii.
Nowotwory złośliwe
Osoby z celiakią są narażone na dwukrotnie większe ryzyko rozwoju nowotworu złośliwego niż populacja ogólna. Nowotwory złośliwe, które występują ze zwiększoną częstością, to gruczolak przełyku, gruczolak jelita cienkiego, chłoniak nieziarniczy i czerniak. Po pięciu latach przestrzegania diety bezglutenowej ryzyko rozwoju nowotworów złośliwych zmniejsza się do poziomu cechującego ogólną populację, z wyjątkiem chłoniaków nieziarniczych (aby dowiedzieć się więcej na ten temat, zob. rozdział 8.).
Celiakia wydaje się ważnym czynnikiem sprawczym. Jej objawy związane z białkiem i układami mogą łatwo maskować liczne choroby. A te choroby są często diagnozowane zamiast celiakii. Wspólną cechą pacjentów jest to, że przebywają długą drogę przed otrzymaniem diagnozy.
4
Skąd mogę wiedzieć, że choruję? Diagnoza celiakii
W końcu powiedziałem mojemu kolejnemu lekarzowi: Nie chcę czegoś, co zadziała jak plaster. Chcę, żebyś mnie wyleczył! (Gene, 49)
Mój dwuletni syn przeszedł z 97 percentyla w skali wzrostu do 23, a pediatra powiedział, że my, rodzice, jesteśmy niscy, więc prawdopodobnie jest po prostu mały… (Enid, 35)
Pomimo rosnącej świadomości w zakresie celiakii droga do diagnozy może być długa i wyboista. Góra lodowa o nazwie celiakia bywa maskowana przez objawy, które mogą zmylić zarówno lekarza, jak i pacjenta.
Celiakia jest inaczej nazywana przez niektórych specjalistów alergią, nadwrażliwością lub nietolerancją. Chociaż niektóre z objawów są podobne, ważne jest, aby je odróżnić.
Alergia pokarmowa a nietolerancja glutenu, a nadwrażliwość na pokarm lub gluten
Antygen definiuje się jako dowolne ciało obce, które uruchamia reakcją immunologiczną w organizmie. Dopóki nie rozwinie się układ odpornościowy dziecka, większość żywności to „ciała obce”. Mleko matki lub mleko modyfikowane to pierwsze pożywienie. Mleko matki jest łatwiej tolerowane przez niedojrzały układ immunologiczny oraz zapewnia dziecku przeciwciała. Owoce, warzywa, mięso itd. ostatecznie zastępują mleko, tak aby układ immunologiczny dziecka mógł powoli dopasowywać się do różnych zewnętrznych substancji przedostających się do jego organizmu. Na pewnym etapie tego procesu niektóre podatne osoby chorują na alergię, nietolerancję i/lub nadwrażliwość na określone pokarmy lub substancje. Pożywienie, które spożywa większość ludzi, może stać się antygenem i wyzwalać reakcję immunologiczną u innej osoby.
Istnieje typ reakcji immunologicznej, w której organizm reaguje na określone pokarmy za pomocą przeciwciał. W rozdziale 2. przedstawiliśmy zestaw narzędzi, którym dysponuje organizm, żeby się bronić oraz rolę przeciwciał (immunoglobuliny, Ig), które chronią organizm przed bakteriami i wirusami. Spośród różnych rodzajów przeciwciał, immunoglobulina E, IgE, jest głównym przedmiotem obaw, jeśli masz alergie. To przeciwciała IgE krążą w krwiobiegu i wywołują natychmiastową reakcję immunologiczną, która jest reakcją alergiczną.
Przeciwciała IgE powstają, gdy układ odpornościowy rozpoznaje substancję jako antygen. Kiedy „widzi” antygen ponownie, powoduje to uwalnianie się substancji chemicznych, takich jak histaminy, które wywołują objawy: obrzęk, astmę, świąd, zapalenie, wymioty, biegunkę, zaburzenia oddechowe i wstrząsy. Obecność przeciwciał IgE we krwi sugeruje alergię pokarmową.
Reakcje alergiczne są natychmiastowe, pojawiają się w ciągu kilku sekund lub do kilku godzin.
Celiakia to typ opóźnionej reakcji immunologicznej, nie jest to alergia pokarmowa.
Nietolerancja glutenu jest powszechnie używanym i często błędnie interpretowanym pojęciem. Z definicji wynika, że jeśli masz celiakię, masz też nietolerancję glutenu. Ale możliwa jest nietolerancja glutenu i brak celiakii. Każdego, u kogo objawy wywołane spożyciem glutenu zostają złagodzone przez usunięcie go z diety, można nazwać osobą z nietolerancją glutenu. Niektóre objawy zespołu jelita drażliwego ustępują po odstawieniu glutenu; osoby te mają nietolerancję glutenu.
Wiele osób ma tę „diagnozę” opartą na powierzchownych informacjach. Inni sami się diagnozują, są bowiem sfrustrowani z powodu braku medycznego konsensusu, co do objawów, na które cierpią. Tak zwanym złotym standardem diagnostycznym celiakii jest nadal biopsja jelita cienkiego (zob. poniżej), więc to badanie jest zalecane osobom, które przez resztę swojego życia będą stosować dietę bezglutenową. Celiakia jest poważną chorobą, której nie powinno się samodzielnie diagnozować.
Nadwrażliwość na gluten jest kolejnym chwytliwym terminem. Z definicji wynika, że jeśli masz celiakię, masz też nadwrażliwość na gluten. Jednak często opisuje się w ten sposób pacjentów, którzy nie mają celiakii. Gdy pacjent ma określoną nadwrażliwość pokarmową, wszystkie objawy ustępują, gdy szkodliwe pożywienie zostanie usunięte z diety.
Ostatnie badania i obserwacje kliniczne pokazują, że nadwrażliwość na gluten może być znacznie bardziej powszechna niż wcześniej sądzono. Może to być osobna jednostka chorobowa, która obejmuje inne narządy i mechanizmy niż celiakia. Chociaż nie ma wątpliwości, że takie schorzenie istnieje, brak określonych kryteriów diagnostycznych prowadzi do sceptycznej postawy wielu lekarzy. Pacjenci poszukują zatem lekarzy spoza kręgu medycyny konwencjonalnej i korzystają z laboratoriów oferujących często wątpliwej jakości odpowiedzi i wyniki.
Uznawanie nadwrażliwości na gluten za chorobę zmieniało się. Stan pacjentów z zespołem jelita drażliwego i różnymi chorobami neurologicznymi poprawia się po zastosowaniu diety bezglutenowej (zob. rozdział 7.). Badania wykazały, że pacjenci z opryszczkowatym zapaleniem skóry (chorobą Dühringa) mają podwyższony poziom przeciwciał przeciwko transglutaminazie naskórkowej (tTG3), która wyróżnia się na tle rodziny tTG wpływającej na celiakię (tTG2) (zob. Czym jest transglutaminaza tkankowa (tTG), rozdział 2.). Podobnie pacjenci z chorobami neurologicznymi, na które wpływa gluten, mają przeciwciała przeciw tTG6. Jest zatem możliwe, że z nadwrażliwością na gluten współdziała oddzielny mechanizm immunologiczny.
Wyróżnia się dwa typy nadwrażliwości na gluten:
1. Pacjenci z objawami, które znikają po usunięciu glutenu z diety oraz mają nawroty po jego wprowadzeniu.
2. Pacjenci z pozytywnymi wynikami morfologii odnośnie do celiakii, ale posiadający prawidłowy poziom przeciwciał jelitowych.
Niedawne badania wykazały niewielki, ale znaczny wzrost śmiertelności w porównaniu z populacją ogólną wśród osób z drugim typem.
Nadwrażliwość na gluten, jako termin diagnostyczny, powinna być zarezerwowana dla tych osób, które mają prawidłowe wyniki biopsji jelita oraz przewidywalny i powtarzalny