Celiakia – autodiagnoza i samodzielne leczenie. Najnowsze badania i najskuteczniejsze terapie na nietolerancję glutenu. Peter H.R. Green
złego wchłaniania, niedrożności i wielu innych problemów jelitowych. Ludzie mogą doświadczyć tych objawów z powodu celiakii.
Objawy nieprawidłowego wchłaniania
Podczas gdy problemy jelitowe (biegunka i wzdęcia) były kiedyś uważane za główne objawy celiakii, bardziej odległe skutki złego wchłaniania są obecnie uważane za najczęstsze objawy obserwowane przez lekarzy.
Zdolność jelita cienkiego do kompensowania złego wchłaniania w jednym segmencie jest jednocześnie ważna i stosunkowo ograniczona. Tłuszcze i cukry są wchłaniane głównie w bliższym jelicie. Jak wyjaśniono wcześniej, kiedy są nieprawidłowo wchłaniane, przedostają się do jelita grubego, co powoduje biegunkę. Jednak wiele osób nie ma biegunki, ponieważ ostatnia, trzecia część jelita, jelito kręte, może wchłaniać tłuszcze i cukry oraz może kompensować uszkodzenia w dwunastnicy i jelicie czczym.
Składniki odżywcze są wchłaniane tylko w określonych odcinkach jelita cienkiego. Witamina B12 jest wchłaniana w jelicie krętym, więc przy celiakii rzadko pojawia się nieprawidłowe wchłanianie tej witaminy. Żelazo, większość wapnia, witaminy rozpuszczalne w tłuszczach i kwas foliowy są wchłaniane w bliższym jelicie cienkim, gdzie celiakia powoduje znaczną część uszkodzeń. Dlatego większość pacjentów z celiakią ma problemy z kośćmi, od osteopenii po osteoporozę. Są to zaburzenia wchłaniania wapnia i niski poziom ferrytyny (postaci, w jakiej żelazo jest przechowywane, aby mogło zostać wykorzystane przez organizm), wskazujące na niedobór żelaza. Potencjalne niedobory witamin i minerałów są jednym z powodów, dla których ważne jest, aby pacjenci z celiakią konsultowali się z dietetykiem. Poniższa tabela zawiera zarys informacji o witaminach rozpuszczalnych w tłuszczach, które często są nieprawidłowo wchłaniane przy celiakii. Przedstawia także ich rolę i wpływ na organizm.
Witamina A
Rola: odgrywa istotną rolę dla widzenia i pracy siatkówki; niezbędna do rozmnażania, prawidłowego wzrostu, rozwoju kości, tkanki nabłonkowej i układu odpornościowego. Niedobory mogą powodować anemię oraz problemy z funkcjonowaniem układu rozrodczego, widzeniem i układem odpornościowym. Poważne niedobory mogą powodować zahamowanie wzrostu, nocną ślepotę oraz utratę smaku. Nadmiar witaminy A może być toksyczny.
Witamina D
Rola: Ważny czynnik mający wpływ na wchłanianie w jelicie wapnia i wzrost kości.
Niedobór może powodować krzywicę (kruche, zdeformowane kości) u dzieci oraz może przyczyniać się do problemów z wapniem i kośćmi (osteopenia i osteoporoza) u dorosłych. Nadmiar może być toksyczny, więc należy kontrolować suplementację.
Witamina E
Rola: przeciwutleniacz, który chroni komórki przed zniszczeniem.
Niedobory mogą powodować problemy neurologiczne takie jak neuropatie nerwów obwodowych, ataksję czy anemię. Istnieją obawy, że nadmiar może być toksyczny.
Witamina K
Rola: Usprawnia krzepnięcie krwi. Leki przeciwzakrzepowe takie jak Coumadin zapobiegają krzepnięciu poprzez blokowanie działania witaminy K.
Niedobór może powodować upośledzenie syntezy czynników krzepnięcia w wątrobie. Pojawiają się sińce i nadmierne krwawienie.
Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach są wchłaniane z innymi tłuszczami w bliższym jelicie cienkim oraz potrzebują żółci i wydzielin trzustki, aby być prawidłowo trawione. Są nieprawidłowo wchłaniane, gdy jelito cienkie lub oddziałujące na siebie organy układu trawiennego (trzustka, wątroba lub drogi żółciowe) są uszkodzone. Trzeba zbadać poziomy witamin A i D, a także należy sprawdzić, czy konkretne objawy wymagają dokładniejszej kontroli.
Miałam anemię przez lata. Lekarze mówili: „Miesiączkujesz, nie odżywiasz się prawidłowo”. Więc zażywałam żelazo i źle się po nim czułam. Cierpiałam na zaparcia i bóle brzucha. Były momenty, gdy nie mogłam dłużej brać żelaza. (Lori, 31)
Organizm przechowuje żelazo w wątrobie i szpiku kostnym jako cząsteczkę zwaną ferrytyną. Żelazo jest niezwykle ważne dla organizmu, ponieważ pomaga w przenoszeniu tlenu we krwi i wspomaga produkcję energii, oddychanie komórkowe i funkcje odpornościowe. Kiedy zapasy żelaza ulegają wyczerpaniu, z powodu utraty krwi i/lub złego wchłaniania, i nie są zastępowane przez dietę, chorujesz na anemię. Konsekwencje mają duży wpływ na funkcjonowanie organizmu.
Istnieją trzy rodzaje anemii:
● mikrocytyczna (za małe czerwone krwinki, najczęściej z powodu niedoboru żelaza);
● normocytyczna (prawidłowy rozmiar czerwonych krwinek, najczęściej z powodu przewlekłej choroby i stanu zapalnego);
● makrocytyczna (czerwone krwinki większe niż normalnie, najczęściej z powodu niedoboru witaminy B12 lub kwasu foliowego).
Anemia przy celiakii może być spowodowana wieloma czynnikami, w tym niedoborem żelaza, niedoborem folianu (kwasu foliowego), niedoborem witaminy B12, przewlekłym zapaleniem.
Najczęstszą przyczyną anemii u kobiet jest krwawienie menstruacyjne. U mężczyzn jest to utrata krwi w wyniku urazu lub zaburzenia pracy jelit. Z powodu przewlekłej anemii, a zwłaszcza niedoboru żelaza oraz po wykluczeniu innych schorzeń, należy poprosić lekarza o badania na celiakię.
Byłam tak wyczerpana, że nie mogłam wyjść z domu, nie mogłam chodzić. Myślałam, że mam boreliozę. (Heather, 43)
Zmęczenie jest jedną z głównych przyczyn skarg osób z celiakią. Występuje przy wielu schorzeniach; dlatego wielu lekarzy ma problem z diagnozą.
Jednak wyjątkowe zmęczenie ma prawdziwą fizjologiczną podstawę jako jeden z głównych skutków ubocznych celiakii.
Przyczyną może być:
● niedożywienie i nieprawidłowe wchłanianie składników odżywczych;
● zapalenie w jelitach (stan zapalny w dowolnym miejscu powoduje zmęczenie; zob. Stan zapalny, rozdział 7);
● niedobór żelaza (anemia to potencjalny czynnik sprawczy);
● niedobór witamin, kwasu foliowego i B12;
● niedobór karnityny (aminokwasu, który można uzupełnić, jeśli badania krwi wskazują na niski poziom);
● różne zaburzenia autoimmunologiczne, takie jak problemy z tarczycą;
● depresja.
Po wykluczeniu innych przyczyn fizycznych i/lub psychicznych, przewlekłe zmęczenie należy uznać za objaw celiakii (zob. omówienie zespołu przewlekłego zmęczenia, rozdział 5.).
Wapń jest najobficiej występującym minerałem w organizmie, a większość jest przechowywana w kościach szkieletowych. Jeśli wapń jest nieprawidłowo wchłaniany, kości są zdemineralizowane, a w końcu stają się porowate.
Osteoporoza, dosłownie „porowate kości”, jest chorobą, w której kości stają się tak kruche, że szkielet nie jest w stanie utrzymać masy ciała i obciążeń związanych z normalną aktywnością. Jest to choroba „utajona”, ponieważ większość ludzi nie wie, że ma kruche kości, dopóki jedna z nich się nie złamie. Niska gęstość kości i osteoporoza są powszechne u pacjentów z celiakią. Niski poziom wapnia we krwi jest swoistym wskaźnikiem choroby (szczegółowe omówienie osteoporozy przy celiakii można znaleźć w rozdziale 9.).
Niektóre