Europa. Najpiękniejsza opowieść. Marcin Libicki
Stalina, wypadki w Polsce i na Węgrzech w 1956 roku. Procesy zjednoczeniowe w Europie Zachodniej od 1951 roku zapoczątkowują Europejską Wspólnotę Węgla i Stali. Budzenie się opozycji w ZSRR w latach siedemdziesiątych – Sacharow i Sołżenicyn
Od 20 listopada 1945 roku do 1 października 1946 roku trwał w Norymberdze proces głównych hitlerowskich polityków niemieckich, których oskarżono o zbrodnie dokonane w czasie wojny. Spośród 22 oskarżonych 12 skazano na karę śmierci, 3 uniewinniono, pozostałych 7 skazano na kary więzienia. Proces norymberski miał ogromne znaczenie moralne. Po raz pierwszy w historii osądzono w formalnym procesie pokonanych zbrodniarzy, których winy nie pozostawiały żadnej wątpliwości. Po drugie nie sądzono na podstawie istniejących przepisów kodeksów karnych, ale odwołano się do podstawowych zasad moralnych, a więc do prawa naturalnego – tak bardzo nielubianego przez wielu liberalnych lewicowców – i po trzecie stworzono pojęcie ludobójstwa i zastosowano, uzasadniając je właśnie naruszeniem podstawowych zasad moralnych, do zbrodni popełnionych wcześniej. To były pozytywy procesu norymberskiego. Był też jednak istotny mankament moralny: po stronie sędziów zasiedli podobni do niemieckich zbrodniarze sowieccy – koszt wart poniesienia, skoro wojnę przegrali tylko ci pierwsi. (Rosjanie próbowali też obciążyć Niemców sprawą katyńską, ale Anglicy i Amerykanie, mimo że ciągle usiłowali w tej sprawie wybielić Rosjan, by uniknąć ośmieszenia, do tego nie dopuścili). Specyficzną karę poniosły Prusy – 25 lutego 1947 roku Dekretem nr 46 Alianckiej Komisji Kontroli ogłoszono decyzję o likwidacji państwa pruskiego – był to rezultat ogólnego przeświadczenia, że niezależnie od winy Niemców jako całości szczególnie negatywną rolę odgrywały Prusy – rozsadnik militaryzmu, winne „sprusaczenia” Niemiec. Był to szczególny wypadek w historii Europy całkowitej likwidacji organizmu państwowego. Sprawiedliwość dziejowa!
Sytuacja po wojnie w krajach wyzwolonych przez aliantów zachodnich wróciła do normalnego stanu, natomiast kraje „wyzwolone” przez Sowiety znalazły się w znacznej części w sytuacji przewidzianej jako strefa wpływów sowieckich przez pakt Ribbentrop–Mołotow, a potwierdzonej w praktyce przez konferencje Wielkiej Trójki w Teheranie, Jałcie i Poczdamie. Jedynie Finlandia utrzymała samodzielność. W pozostałych państwach strefy rosyjskiej Sowieci stworzyli pozory niezawisłości, ale były to jedynie pozory, bo chociaż do rządów weszli również autentyczni przedstawiciele społeczeństw, to jednak kluczowe pozycje w rządach zajęli nominaci moskiewscy, rekrutujący się z przygotowanej w Rosji agentury komunistycznej.
Słowacja została pozbawiona niepodległości i ponownie połączona w jeden organizm państwowy z Czechami. Prezydentem Czechosłowacji został Edvard Beneš (1884-1948), przedwojenny prezydent Czechosłowacji i emigracyjny przywódca czeskich emigrantów w Londynie w czasie II wojny światowej. Ministrem spraw zagranicznych został Jan Masaryk (1886-1948), który również przed wojną piastował to samo stanowisko. Bardzo silną pozycję mieli w rządzie ministrowie komunistyczni, cieszący się zresztą około 30-procentowym poparciem społeczeństwa. Objęli oni kluczowe ministerstwa spraw wojskowych i spraw wewnętrznych. W lutym 1948 roku komuniści dokonali przewrotu przy znacznym poparciu wśród Czechów i zamordowawszy zarówno Masaryka, jak i Beneša, zamienili Czechy w najposłuszniejszego z satelitów Moskwy.
W Bułgarii po wkroczeniu w 1944 roku wojsk sowieckich władzę objął zdominowany przez komunistów Front Patriotyczny, istotną rolę odgrywała też partia chłopska, której przewodniczył Nikola Petkow (1893-1947). W 1947 roku Petkow został zamordowany, w 1948 roku wszystkie partie poza komunistyczną zlikwidowano, a Bułgaria została całkowicie podporządkowana Moskwie.
Na Węgrzech po wyborach powstał rząd koalicyjny komunistów, partii chłopskiej, socjalistycznej i ludowej. Od roku 1947 partia komunistyczna terrorem i oszustwami eliminowała inne partie i w 1948 roku objęła pełnię władzy, usuwając z życia politycznego, albo w ogóle pozbawiając życia, przeciwników – niezłomny kardynał Jozsef Mindszenty (1892-1975), prymas Węgier, został uwięziony w 1948 roku i skazany na dożywocie (uwolniony w czasie powstania budapeszteńskiego 1956 roku, schronił się w ambasadzie USA, w 1971 roku opuścił Węgry, zmarł na emigracji w Wiedniu), minister spraw zagranicznych komunista Laszlo Rajk został skazany na śmierć i stracony w 1949 roku. Od 1948 roku Węgry były całkowicie podporządkowane Moskwie.
W Rumunii, po zajęciu jej terytorium jesienią 1944 roku przez Armię Czerwoną i po sfałszowaniu wyborów w lutym 1945 roku, władzę objął kontrolowany przez Moskwę komunistyczny Blok Narodowo-Demokratyczny, tolerując jednak inne partie, także monarchię z młodym królem Michałem I. Jednakże do końca 1947 roku presją polityczno-policyjną wyeliminowano partie polityczne, a 30 grudnia 1947 roku zmuszono do abdykacji i emigracji króla Michała i w 1948 roku ogłoszono powstanie Rumuńskiej Republiki Ludowej, podporządkowanej Moskwie.
W Polsce utworzono w 1944 roku pararząd, czyli Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego (PKWN), sformowany z nominatów Kremla. 31 grudnia 1944 roku PKWN przekształcono w Rząd Tymczasowy Rzeczypospolitej Polskiej, w którego skład weszły także różne szczątkowe partie polityczne oraz jedyna licząca się partia, tj. Polskie Stronnictwo Ludowe wraz z byłym już wówczas premierem rządu emigracyjnego Stanisławem Mikołajczykiem (1901-1966) jako wicepremierem. Wobec narastającego terroru w październiku 1947 roku Mikołajczyk uciekł z kraju, PSL – faktycznie opozycyjny wobec komunistów – został rozpędzony, działacze wymordowani, wypędzeni lub uwięzieni. 14 grudnia 1948 roku powołano nową komunistyczną partię – Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą, czyli PZPR, całkowicie na usługach Kremla.
W Albanii komuniści objęli władzę w 1944 roku bezpośrednio po ewakuacji Niemców – jako komuniści w pewnym sensie własnego chowu, a nie z nominacji Moskwy, wykazywali pewną niezależność i gotowość połączenia z Jugosławią, opanowaną przez również „lokalnego”, więc siłą rzeczy w pewnym stopniu niezależnego wobec Kremla, Josipa Broza-Titę. Jednak z powodu tej właśnie niezależności w 1948 roku Jugosławia została ogłoszona przez Kreml zdrajcą sprawy rewolucyjnej, a Tito był odsądzony od czci i wiary. W Albanii zwolennicy Kremla wybrali podległość Moskwie i przepędzili zwolenników połączenia z Jugosławią.
Tak więc stan polityczny Europy Środkowo-Wschodniej wyglądał, jak następuje – w granicach wewnętrznych ZSRR znalazły się na powrót te państwa, które były niegdyś prowincjami Rosji carskiej – Litwa, Łotwa, Estonia i Polska na wschód od Bugu wraz z Wilnem oraz wschodnia Galicja ze Lwowem, czyli inaczej Małopolska Wschodnia, która nigdy do Rosji nie należała – tu pretekstem było połączenie z bratnią republiką ukraińską na podstawie jedności etnicznej, a także część Prus Wschodnich z Królewcem, czyli tak zwany Okręg Kaliningradzki. Do ZSRR została też włączona wschodnia Rumunia, tj. Besarabia – część Rosji carskiej do 1918 roku. Nie weszła jednak w skład ZSRR Polska na zachód od linii Ribentropp–Mołotow, z grubsza na zachód od linii Bugu, czyli dawna prowincja carska funkcjonująca od 1815 roku do 1918 roku pod nazwą Królestwa Polskiego, a także Małopolska z Krakowem oraz Śląsk z Katowicami, Wielkopolska z Poznaniem i Pomorze Gdańskie z Gdańskiem powiększone o poniemieckie ziemie zachodnie i północne. Wcielenie powojennej Polski bezpośrednio jako kolejnej republiki do ZSRR utrudniał fakt, że terytorium Polski składało się właśnie w jednej trzeciej z tych ziem dawniej niemieckich, zwanych Ziemiami Odzyskanymi – oznaczałoby to, że ZSRR wikła się w istotny spór terytorialny z Niemcami i wytrąca sobie argument „niemiecki” ułatwiający uzależnienie Polski od swojego patronatu nad ewentualnymi przyszłymi rozstrzygnięciami terytorialnymi przez szantażowanie Polski groźbą utraty znacznej części terytorium na rzecz przyszłych zjednoczonych Niemiec. Nie weszła też, spośród dawnych prowincji carskich, w skład ZSRR ta część Finlandii, która obroniła swoją niezależność – najpierw w latach 1918-1920, a następnie w czasie tak zwanej wojny zimowej 1939-1940. Reszta państw Europy Środkowo-Wschodniej na obszarze zajętym przez Armię Czerwoną w latach 1944-1945 zamieniła się w państwa satelickie, a od 1948 roku – z wyjątkiem Jugosławii – w kraje całkowicie spacyfikowane przez komunistów mianowanych przez Moskwę.
Powstaje pytanie, czemu Moskwa zastosowała rozróżnienie na obszarach