Ena Murray Omnibus 22. Ena Murray
Dis een les wat die lewe my die afgelope tyd geleer het. Om oor gister te huil, bring jou nêrens. Om na gister te bly hunker, bring net hartseer wat kon gebly het. Gister is gister. Hoe gouer ’n mens dit aanvaar én daarin berus, hoe gouer is daar ’n moontlikheid dat jy weer vir jou ’n toekoms kan skep. Maar as jy aan gister bly vasklou, dan word die verlede ook die hede en die toekoms. Jy kan probeer soos jy wil, maar jy sal en kan nooit weer hitte uit gister se dooie asse haal nie.” Sy skud haar kop. “Ek is moeg van gister, Rosalie. Ek gaan die verlede nou agterlaat en met dít wat oorgebly het, vir my ’n nuwe toekoms skep. Ek móét.”
Daar is trane in die ouer vrou se oë toe sy haar hand uitstrek en Salome se hand teer druk. “Ek begryp, Salome. Jy het in ’n kort tyd ’n leeftyd se smart leer ken. Ek kan net bid dat dit van nou af net goed met jou sal gaan en dat jy eendag tog die geluk sal vind wat jy verdien.”
“Ek reken nie op geluk nie, maar op sukses. Van nou af gaan ek konsentreer op my sang, Rosalie.”
“Maar jou kind is nog daar, Salome!”
“My kind.” Salome kyk liefdevol na haar baba, draai haar kop dan vinnig weg. “My kind is nog ’n onbekende faktor, maar van my sang is ek honderd persent seker. Verder sal die tyd en die lewe maar moet leer. Ek het ook al geleer om nie te ver in die toekoms te probeer beplan nie, Rosalie. Dis selde dat ons menslike plannetjies en God se Plan ooreenstem. Dít weet ek ook al teen hierdie tyd.”
Sy staan op, glimlag sag op Rosalie af. “Ek wil vir jou dankie sê, Rosalie, baie dankie vir alles wat jy vir my gedoen en beteken en opgeoffer het van die eerste dag wat jy by hierdie huis ingestap het tot op hierdie oomblik. Ek het jou nie verdien nie.”
Rosalie skud haar kop heftig. “Salome! Jy was nog net altyd ’n bron van vreugde en geluk vir my.”
“Was ek, Rosalie?”
Hul oë ontmoet en albei weet dat dit nie waar is nie. Want dit is nie hoe die pad van liefde loop nie. ’n Mens maak hulle wat jy die liefste het altyd seer.
“Ek gaan gou vir Ma die tafel dek. Jy kan maar nog ’n rukkie by Karel bly as jy wil,” sê Salome en stap uit.
Kort ná aandete gaan Bessie op haar gewone tyd kamer toe en Rosalie maak ook verskoning. Dis of sy haarself nie kan toelaat om vir te lank uit daardie kamer weg te bly nie.
Salome betrap haar broer se blik op haar.
“Wat hinder jou, Jan?” vra sy reguit, wetende dat hulle twee ook nog ’n ope gesprek sal moet hê voordat sy weer weggaan.
Hy sug en lyk eers ongemaklik, kyk dan reguit op. “Baie dinge, Salome. Ek weet nie hoe om te begin nie. Ek wil nie in jou persoonlike lewe indring nie.”
“Praat maar, Jan. Ons twee moet mekaar vanaand nog goed verstaan.”
“Wat bedoel jy?”
Sy glimlag weemoedig. “Toe maar. Praat jy maar eerste. Wat is dit?”
“Rosalie het my vertel van … jou man. Sus, is jy seker dat jy … wel, finaal van hom afskeid geneem het? Ek sal hom vir jou gaan soek as jy wil. Die Karoo is nie só groot dat ’n mens sommer net daarin verdwyn nie. En as hy nie hier is nie … Ek sal die hele land deursoek tot ek hom kry.”
“My boetie …” Haar hand vou weg in sy grote en sy sluk. “Dankie, maar nee, Jan. Ek wil nie hê jy moet hom gaan soek nie.”
“Is jy seker, Salome?” Hy kyk haar dringend aan. “Ek wens ek kon weet wat dit is wat jou dit laat sê. Is dit trots? Dan wil ek vir jou sê dis valse trots en ook selfsugtige trots. Dis nie nou meer net jouself waaraan jy moet dink nie. Daar lê ’n kind in die stoepkamer, Salome!”
“Ek weet. Ek weet ook hoe hy in die stoepkamer gekom het.”
Sy oë sak ’n oomblik voor hare. “Ek … ek moet hierdie dinge vir jou sê, sus!”
“Ek weet, Jan. Ek het jou leer ken as ’n mens van min woorde, maar as jy die dag wel iets te sê het, kan ’n mens maar na jou luister. Ek is bly jy sê ook reguit wat in jou hart lê. Maar jy is verkeerd. Dis nie trots nie. Dalk net ’n bietjie selfrespek.”
“Dan kan dit net een ander ding wees,” hou hy vol.
“Ja?”
“Salome, ek het al baie gely ná ons laaste gesprek – daardie aand toe jy so skielik hier weg is. Toe jou brief hier aankom, skryf jy net: … Flip is weg. Dis al. Jy gee geen verduideliking nie. Net daardie drie woordjies. Flip is weg. Salome, het my woorde van daardie aand iets daarmee te doen gehad? Ek het al so baie gewonder.”
Sy kyk dapper op, sien die ongelukkigheid in sy oë en weet dat sy vir die eerste keer in haar lewe ’n blatante leuen sal moet vertel.
“Nee, Jan. Niemand het niks daarmee te doen gehad nie. Dit was net iets wat … beskik was om te gebeur.”
Hy kyk haar lank aan asof hy haar nie heeltemal glo nie, maar dring nie verder daarop aan nie. “Sus, ek is bitter jammer oor die dinge wat ek daardie aand vir jou gesê het. Ek het eers later besef dat ek iets op jou gestapel het wat nie werklik bestaan nie.”
“Wat is dit?”
“’n Verpligting teenoor ons. Jy het geen verpligting teenoor ons nie. Jou persoonlike geluk beteken vir ons drie veel meer as dat jy ’n sangeres moet word. Ons wil jou net gelukkig sien. Dis al. Met of sonder jou sang. As jy voel jy moet ’n beroemde sangeres word ter wille van ons, wil ek jou vanaand vra, asseblief, vergeet daarvan. Ons wil dit nie hê nie.”
Sy staar hom net aan en hy vervolg dringend: “As ek vanaand moet kies: ’n beroemde suster met ’n gebroke hart, of ’n doodgewone suster met ’n gelukkige hart … dan sal ek bid: God, U wat aan haar daardie stem gegee het, maak haar stom!”
“Jan!”
“Ek bedoel wat ek sê, Salome!”
Sy staar hom woordeloos aan en sê dan, haar wange bleek, verbystering in haar stem: “Jy bedoel dit werklik! Ja, ek kan sien jy bedoel dit werklik!” Sy kyk vinnig weg. “Jan, ek wil jou weer vanaand vra …” Sy kyk op, en nog nooit het hy daardie oë só sien smeek nie. “Jy moet my asseblief netnou stasie toe neem. My plek is op die middernagtrein terug bespreek. Ek was nie van plan om tot die einde van die naweek hier te bly nie.”
“Salome!”
Sy knik. “Ja, Jan. Ek gaan weer vannag weg – nes die vorige keer.”
“Maar hoekom?”
“Omdat ek moet. Omdat ek wil. Ek … gaan alleen terug.”
“Jy bedoel …?”
“Ja. Karel bly hier. Hy is julle s’n. Ek het hom net vir julle gebring. Nou moet ek weer terug. Ek gaan nie terug om julle onthalwe nie. Ek skuld julle niks nie … nie meer nie. Ek gaan terug omdat dit ál is wat vir my oorgebly het. Verstaan jy, Jan?”
“Nee.” Sy stem is skor. “Nee, ek verstaan nie.”
Sy skud haar kop. “Moet dan nie probeer nie. Aanvaar net my woord daarvoor. Ek moet teruggaan. Dis die enigste toekoms wat ek het. Ek het nog nie my koffer uitgepak nie. Ek was ook nie van plan nie. Ek sal dit gaan haal.” Hy sit op dieselfde plek toe sy weer binnestap. Net – Bessie Truter staan ook groot en lomp daar in haar vormlose kamerjas.
“Ek het gedink Ma slaap al.”
“Nee, ek het lê en wag.”
“Wag? Waarvoor?”
“Tot jy wil ry. Jy wil nou ry, nè? Maar jy gaan nie weer weg sonder ’n eetdingetjie nie. Ek het vanmiddag al die beskuit en wors en biltong ingepak. Dis in die melkkamer. Ek sal dit gaan haal.”
Sy verdwyn by die agterdeur uit en broer en suster kyk mekaar verslae aan.
“Waar sou sy daaraan kom? Of het sy afgeluister toe ons gepraat het?” wonder Salome.
“Ek weet nie. Miskien voel sy dit maar