Eilande. Dan Sleigh
van hulle gesteel,” sê Chief Harry.
“Nee, ek wil dit van hulle hoor.” Die agterdog het hom bygebly, maar Chief Harry het gevra, en die antwoord gegee: dit is hoe dit was, dit was nie anders nie.
Vroeg in die voormiddag het die twee mans vertrek met hulle rys in twee seilslopies en hulle tabak in growwe sak gedraai. Hulle het geloop en kou aan swart tabak. Chief Harry het gekyk na hulle spore van die oggend, bo-oor gister se skaap- en beesspore. Sy kop was moeg van sukkel met die Hollander, maar hy was tevrede dat hy gekry het wat hy wou hê. Oedasoa sou nou weet om nooit te veel bees op ’n keer te stuur nie, en Van Riebeeck sou weet hy moes betaal vir wat hy wil hê. En sy eie planne was mooi aan die loop. Die jaar gaan nog groen word vir hom en die kind.
Hulle het geloop en praat oor wapens. Hy het probeer verduidelik hoe die wyebroek se kanon en skietgeweer werk. Al wat hy met sekerheid kon sê, was dat daar geen toordery by was nie. Enigeen kon dit laat werk, ’n kind kon dit doen. Net op reëndae werk dit nie. In Indië het hy baie swart soldate gesien wat gewere dra, maar sy gedagtes daaroor het te ver vooruit geskiet, geskrik en teruggevlug na die beespad toe, na die spore van beeste in die rigting van die Fort. Ja, klein Krotoa moes vir eers by die Fort bly. As sy oud genoeg is vir andersmaak, en as sy daarna oud genoeg is om ’n man te vat, sal hy haar wegneem na die Cochoqua, of na ou Sousoa, oorkant die berg. Dit lê nog voor, die kind is skaars twaalf jaar. Maar hy moet behoorlik vrede hou met die Hollander, dat hy self eers op die been kom.
Op die wal, by die drif in die rivier, het hulle ’n paar klippe op Heitsi-Eib’ se stapel gelê. Toe het Chief Harry sy mes, ’n goeie Engelse mes, uitgehaal en die tabaksak se tou losgesny. Die rol swart tabak, heerlik van brandewyn deurtrek, het vriendelik geblink toe hy die pennetjies loswikkel, twee handbreedtes afrol en dit met een trek van sy mes lossny. Toe steek hy weer die pennetjies in, sit die rol weg en bind die sak vas.
“Die Hollander gee die stuk vir my omdat ek vir hom by Oedasoa praat. As Oedasoa maar wil leer Hollands praat, sal hy my die moeite spaar. Die Hollander sê Oedasoa moet nou weer by sy mense hoor of hulle skaap en bees wil stuur. Hulle kan maar stuur. Julle het gesien wat die Hollander daarvoor gee. En hierdie bietjie droë rys, sal julle sien, word ’n groot klomp in die pot. Sê dit vir Oedasoa. Twee dubbelhande is genoeg vir vier, vyf mense. En jy kan vir al die Cochoqua sê: as hulle by die Fort kom, kry hulle brandewyn en hulle word Jan Kompanjie se man. Maar hulle moet skaap bring, en bees.”
Eenkeer het Oedasoa en Ngonnemoa, die twee hoofde van die Cochoqua, self saam met van hulle oudstes gekom om die Hollander te ontmoet en die bouery van die Fort te bekyk. Hulle het die vee afgegee, en Jan Kompanjie se maklike andersmaak ondergaan. Met die kind die hele tyd by moes Chief Harry die Koina se woorde aan Van Riebeeck getrou oordra, en Van Riebeeck s’n weer aan Oedasoa en Ngonnemoa.
Oedasoa wou apart met Krotoa praat. Hy was gesteurd toe hy die kind in ’n blou rok sien, hy kon nie sê waarom nie. Hy het sy geskenkie van uintjies en gepoeierde boegoe oorhandig, en gevra: “Jou ma se suster wil weet hoe dit met jou gaan?”
“Goed. Dit is lekker hier.”
“Wat sal ek haar van jou sê?”
“Die vrou het twee seuntjies. Hulle moet elke dag hulle gesigte was en ek gee vir hulle kos en trek hulle klere aan.”
“Nou ja, dit is goed. Ek kan sien hulle klere is moeilik om aan te trek.” Krotoa het vir hom vreemd eenvoudig, jonk en leeg geklink. Was wit mense se dogters so? Sy was ’n goeie kind, onskuldig, sy wat tussen ou vrouens grootgeword het. “Kyk, kind. Hierdie brandewyn van hulle, moet dit nie drink nie. Dit is nie vir jong mense nie. Jong mense val op die grond as hulle dit drink, en hulle gooi op.” Sy het belowe, en toe aan die ander kant van die kamer by Van Riebeeck gaan staan en lag en praat asof hy haar vader was. Miskien was sy al Jan Kompanjie se kind. Oedasoa het gewonder of sy al deur die Hollander se andersmaak was. Net met daardie vriendelike geaardheid van haar het sy dit reggekry, sonder dat vir haar geslag is. Hy sal vir sy vrou vertel die kind is veilig, al weet hy in sy hart haar voetjies loop in nagdonker vooruit, vóór hulle almal uit.
Chief Harry het saamgegaan tot by die drif toe die twee hoofmanne van die Cochoqua op hulle afsonderlike koerse vertrek. Hy het sy klip op die stapel gegooi, sy tabak gerook, en tevrede dopgehou hoe hulle wegraak in die veld. Daardie twee, Oedasoa en Ngonnemoa, wat op hom neersien, het nou gesien dat hy die wit man se mond is.
Soos Sonqua maak as hulle jag, het hy daar vir hom ’n skansie teen die wind opgeslaan, en gewag om te kyk wat verder gebeur. Eerste het die Grigriqua aangekom met vyf mooi beeste. Chief Harry het hulle ingewag, geneem, teruggebring. Sy beloning van tabak het hy in die skrotum van ’n eland toegedraai en onder die bosse weggesit. Die nuus moes goed en gou versprei het, want die Goringhaiqua het dieselfde nuwemaan beeste gestuur. Beeste, nie skape nie. Wou hulle dan dood wees? Dit was dié keer nie die lawaaierige, lighoofdige jongelinge wat deur beenpype blaas nie, maar beleefde mans, versigtig oor wat hulle by die Fort sou ervaar. Hulle het gesê dat hulle hom daar verwag het, hy was mos die Kompanjie se mond, en hulle wou hom vra om hulle met die vee na die Fort te vergesel. Hy het hulle met die beespad langs geneem en agter die Fort om, na die kraal van geelhoutbalke waarin die Kompanjie se vee snags gehou word. Die diere was al veld toe, en aan hulle spore kon hy sien watter onverwagte getal bees die Hollander bymekaargehad het. Omtrent ewe veel skaap as bees, het hy gemeen, en na skatting omtrent vyftig van elk.
Van Riebeeck het daar by hulle kom staan. Almal het gestaan met die voorarms op die boonste balk en hulle voete tussen beesmiskoeke in die kort geweide gras. “Ons gaan dit hier regkry, Herrie. Ek kry al hoe meer hoop. As die Koina aanhou om vee te bring soos hulle nou doen, dan gaan ons dit regkry. Die groente kom ook mooi aan.”
“Is jy tevrede?”
Van Riebeeck het vermoed dat veel van sy antwoord afhang, en het sy woorde oordink. “Dit is te vroeg om te sê. Die beeste is nog te min en kom te stadig in, maar die vooruitsig is redelik. En jy, is jy tevrede?”
“Ja.”
“Jou vooruitsig goed?”
“Wat bedoel jy?”
“Gaan dit goed met jou? Kry jy wat jy nodig het? Wat dink jy van die toekoms?”
“Nee. Ek moet self brandhout soek, kos soek, alles. My mense eet nou uit jou pot uit.”
“Ek hoor vertel,” sê Van Riebeeck, “dat jy die drif oppas, dan bring jy die mense hiernatoe. Hulle kan tog die pad tot hier self vind?” Hy was onseker of Chief Harry enige invloed op die handel het, maar dit sou skade voorkom as hy hom vroeg uitskakel. “Kyk, as jy wil, kan jy by die Fort kom woon, saam met jou ander mense. Jy eet by my tafel. Laat die ou vrouens brandhout aandra vir hulle kos. Wat wil jy meer hê?”
“Jy sal wil hê dat ek vir jou moet bees oppas. Ek is nie ’n kind nie. En spit en kap kan ek nie.”
“Nee. Jy sal my mond wees. Jy praat net met die Koina. Ek sal jou kos en klere gee, en drank en rookgoed soos jy nodig het. Julle sit weer julle huise by die Duintjies op, dan loop julle soggens Fort toe, en saans gaan julle huis toe.”
Wat hy nie gesê het nie, dink Chief Harry, is dat as ek sy werk aanneem, is dit klaar met die voorstanery van ruilers by die drif, en klaar met my Engels. By sy eettafel wil hy net Hollands hoor, en die kind is altyd by om te weet wat gesê word tussen die wyebroek en die Koina.
“Ek sal vir jou werk,” sê hy vir Van Riebeeck, “dan kan jou soldate oor my wag staan.”
In die maande dat Chief Harry by die opperhoof se tafel eet, praat hy nie Hollands nie. Dit was duidelik dat hy dit goed verstaan, maar hy het gehou by sy beperkte skeeps-Engels, soos ’n drenkeling aan ’n tou vasklou, en hom verder gehelp met matroosvloeke. Juffrou Van Riebeeck het ander woorde voorgestel in die hoop dat Herrie dit sou gebruik.
Sy het hom vertel van die godsdiens wat Eva aan die leer was. Sy het hom kerk toe genooi, wat hy geweier het, en sy het daarna saam met Eva vir hom gebid. Haar prekies het Chief Harry, onbegrypend en swaar fronsend teenoor Eva, in stilte aangehoor.
Opperhoof Van Riebeeck het meer waarde daarin gesien om die man se pyp dampend en sy glas vol te hou. Hy