Ogniem i mieczem. Henryk Sienkiewicz

Ogniem i mieczem - Henryk  Sienkiewicz


Скачать книгу
element stroju, swiadczacy o przynaleznosci noszacego; tu mowa o suknie na mundury.

      192

      serpens (lac.) — waz.

      193

      hadko (z bialorus.) — przykro, obrzydliwie.

      194

      godnosc — tu: nazwisko.

      195

      waszeci — skrot od: waszej milosci.

      196

      podrywal — tu: przerywal.

      197

      bitwa pod Chojnicami (1454) — bitwa wojsk polsko-litewskich pod wodza Kazimierza Jagiellonczyka z Krzyzakami w czasie wojny trzynastoletniej; te sama nazwe nosi bitwa z czasow potopu szwedzkiego (1657).

      198

      wasze — tu: pan; skrot od: wasza milosc.

      199

      wacpan (daw.) — skrot od: wasza milosc pan.

      200

      sekundowac (z lac. secundare: wspierac, popierac) — pomagac.

      201

      ze lbow sie kurzy — zartobliwie o pijanych.

      202

      Sicz Zaporoska — wedrowna stolica Kozakow Zaporoskich, oboz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru.

      203

      Kudak (nazwa z tur.) — twierdza nad brzegiem Dniepru, zbudowana w 1635 r. z inicjatywy hetmana Stanislawa Koniecpolskiego, nazywana „kluczem do Zaporoza”, dzis w granicach miasta Dniepropietrowska.

      204

      spasi Chryste (ukr.) — ratuj, Chryste.

      205

      dokumenta — dzis popr. forma B. lm: dokumenty.

      206

      Sicz Zaporoska — wedrowna stolica Kozakow Zaporoskich, oboz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru.

      207

      bisurmanin (przest. pogard.) — muzulmanin; tu: sultan turecki i chan tatarski.

      208

      Nalewajko, Semen (zm. w 1597) — ataman kozacki (znany rowniez pod imieniem Seweryn), przywodca powstania przeciwko Rzeczypospolitej 1595–1596, pokonany przez hetmana Stanislawa Zolkiewskiego i sciety.

      209

      Loboda, Hryhorij (zm. w 1596) — ataman kozacki, drugi przywodca powstania Nalewajki 1595–1596.

      210

      Zaporoze — tu: kozacy z Zaporoza, nie pozostajacy stale na niczyim zoldzie.

      211

      regestrowi — Kozacy pozostajacy na zoldzie Rzeczypospolitej.

      212

      czern — tu: tlum, biedota.

      213

      futornicy — mieszkancy futorow, drobna szlachta.

      214

      Korsun (dzis ukr.: Korsun-Szewczenkiwskij) — miasto na srodkowej Ukrainie nad rzeka Ros, w sredniowieczu zamek wladcow kijowskich, w XVII w. rezydencja Wisniowieckich; w bitwie pod Korsuniem (1648) Kozacy Chmielnickiego wraz z Tatarami zwyciezyli wojska polskie.

      215

      religionis nullius (lac.) — zadnej religii.

      216

      Kisiel, Adam herbu Kisiel (1600–1653) — wojewoda braclawski i kijowski, pan na Brusilowie i Huszczy, ostatni prawoslawny senator Rzeczypospolitej, negocjowal z Kozakami podczas powstan Pawluka i Chmielnickiego.

      217

      kazden (daw., dial.) — dzis popr.: kazdy.

      218

      samopal — prymitywna bron palna, uzywana przez Kozakow w XVI i XVII w.

      219

      piszczel a. kij — prymitywna reczna bron palna, uzywana od XIV w.

      220

      Nizowcy — wolni Kozacy z Nizu, tj. z Zaporoza.

      221

      czumak (daw., ukr.) — chlop ukrainski, zyjacy z handlu, przewozacy swoj towar, czesto na bardzo duze odleglosci, wozami zaprzezonymi w woly.

      222

      pasiecznik — hodowca pszczol, wytworca miodu.

      223

      woskoboj a. woskobojnik (daw.) — czlowiek zajmujacy sie obrobka wosku pszczelego, uzywanego do produkcji swiec.

      224

      dziegiec — lepka, gorzka substancja pochodzenia roslinnego, uzywana jako smar, klej, impregnat, lek przeciw chorobom skory i in.

      225

      podwoda — woz konny do przewozenia towarow i ludzi.

      226

      Kozacy regestrowi — Kozacy pozostajacy na zoldzie Rzeczypospolitej.

      227

      siromacha (daw. ukr.) — wloczega; wilk-samotnik.

      228

      Sokole jasnyj... Ty daleko widajesz. (ukr.) — Sokole jasny,/ Bracie moj rodzony,/ Ty wysoko latasz,/ Daleko siega twoja wiedza (a. wladza).

      229

      dziegiec — lepka, gorzka substancja pochodzenia roslinnego, uzywana jako smar, klej, impregnat, lek przeciw chorobom skory i in.

Przypisy

1

Dzikie Pola — stepowa kraina nad dolnym Dnieprem, w XVII w. prawie niezamieszkana, schronienie dla Kozakow, zbiegow i koczownikow, pas ziemi niczyjej miedzy Rzeczapospolita a tatarskim Chanatem Krymskim.

2

popetac — powiazac; tu: skuc.

3

wojewodztwo braclawskie — w XVII w. wojewodztwo nalezace do Malopolski, sasiadujace z woj. kijowskim i podolskim; Braclaw — miasto na srodkowej


Скачать книгу