Ogniem i mieczem. Henryk Sienkiewicz

Ogniem i mieczem - Henryk  Sienkiewicz


Скачать книгу
id="n_5">

5

rozlog — dolina nieckowata o lagodnych zboczach.

6

roj — rodzina pszczol.

7

Rus — wschodnia Slowianszczyzna; tu: Ukraina.

8

Czehryn a. Czehryn (ukr. Czyhyryn) — miasto na srodkowej Ukrainie, polozone nad Tasmina, doplywem srodkowego Dniepru, jedna z najdalej wysunietych twierdz Rzeczypospolitej.

9

Human — miasto na srodkowej Ukrainie, w XVII w. rezydencja magnatow Kalinowskich, twierdza polska.

10

liman — zatoka u ujscia doliny rzecznej do morza.

11

Niz a. Zaporoze — kraina ponizej porohow Dniepru, zamieszkana przez spolecznosc Kozakow zaporoskich.

12

poroh (ukr.: prog) — naturalna zapora skalna na rzece, uniemozliwiajaca swobodna zegluge; kraina ponizej porohow Dniepru nazywala sie Nizem albo Zaporozem i byla zamieszkana przez spolecznosc Kozakow zaporoskich.

13

polanka — oboz kozacki.

14

de nomine (lac.) — z nazwy.

15

suhak — ssak kretorogi, spokrewniony z gazelami, dzis zyje tylko w Azji Srodkowej, w XVII w. mozna go bylo spotkac na terenie calej dzisiejszej Ukrainy.

16

wataha — tu: zbieranina uzbrojonych, groznych ludzi.

17

czambul (z tur. czapul: zagon) — oddzial tatarski, dokonujacy najazdow w glebi terytorium przeciwnika, w celu odwrocenia jego uwagi od dzialan sil glownych.

18

woloski — z Woloszczyzny; Woloszczyzna — panstwo na terenach dzisiejszej pld. Rumunii, rzadzone przez hospodara i zalezne od Imperium Osmanskiego.

19

Buczacki Jazlowiecki, Teodoryk (zm. 1456) — kasztelan halicki i kamieniecki, starosta podolski, obronca Podola przed Tatarami.

20

klangor — krzyk zurawia.

21

bodiak (ukr.) — oset.

22

bodiak (ukr.) — oset.

23

samopal — prymitywna bron palna, uzywana przez Kozakow w XVI i XVII w.

24

jezdzce — dzis popr. forma M. lm: jezdzcy.

25

rozegrywala — dzis popr.: rozgrywala.

26

oczeret (ukr.) — trzcina.

27

Dzikie Pola — stepowa kraina nad dolnym Dnieprem, w XVII w. prawie niezamieszkana, schronienie dla Kozakow, zbiegow i koczownikow, pas ziemi niczyjej miedzy Rzeczapospolita a tatarskim Chanatem Krymskim.

28

barwa — umundurowanie lub element stroju, swiadczacy o przynaleznosci noszacego.

29

kapuza (z lac. caput: glowa) — futrzana czapka-uszanka.

30

arkan — bicz, sznur, uzywany przez Tatarow do walki; lasso.

31

chan — wladca tatarski.

32

rozkulbaczyc — rozsiodlac, przygotowac do odpoczynku; kulbaka — rodzaj siodla.

33

oczeret (ukr.) — trzcina; tu: suche liscie na podpalke.

34

zadzierzystosc — sklonnosc do zaczepki, do szukania zwady, zadziornosc.

35

drop — najciezszy latajacy ptak na swiecie, gatunek ginacy, w Polsce objety scisla ochrona.

36

pardwa — ptak z rodziny kurowatych, podobny do kuropatwy lub bazanta, obecnie w Polsce wlasciwie nie wystepuje.

37

suhak — ssak kretorogi, spokrewniony z gazelami, dzis zyje tylko w Azji Srodkowej, w XVII w. mozna go bylo spotkac na terenie calej dzisiejszej Ukrainy.

38

W czyich... reku — dzis popr.: w czyich rekach; w reku (starop.) — w dwojgu rak (forma liczby podwojnej).

39

salwowac (z lac.) — uratowac, wybawic.

40

arkan — bicz, sznur, uzywany przez Tatarow do walki; lasso.

41

mosan a. mospan (daw.) — skrot od: milosciwy pan.

42

zolnierzow — dzis popr. forma B. lm: zolnierzy.

43

wojlok (z tur.) — filc z siersci zwierzecej.

44

kulbaka — rodzaj siodla.

45

kulbaka — rodzaj siodla.

46

wasze — tu: pan; skrot od: wasza milosc.

47

auxilium (lac.) — pomoc.

48

podziekow — dzis: podziekowan.

49

Zaslawski-Ostrogski, Wladyslaw Dominik (1618–1656) — ksiaze, koniuszy wielki koronny i starosta lucki, jeden z najbogatszych magnatow Korony.

50

Skrzetuski, Jan — postac literacka, stworzona na wzor Mikolaja Skrzetuskiego herbu Jastrzebiec (1610–1673), szlachcica z Wielkopolski, ktory wslawil sie w czasie obrony Zbaraza w 1649 r.

51

J. O. ksiecia — jasnie oswieconego ksiecia.

52

Wisniowiecki, Jeremi Michal herbu Korybut (1612–1651) — ksiaze, dowodca wojsk polskich w walkach z kozakami; ojciec pozniejszego krola polskiego, Michala Korybuta Wisniowieckiego (1640–1673).

53

towarzysz pancerny — rycerz ciezkozbrojny, husarz.

54

buzdygan (z tur.) — rodzaj broni, ozdobna palka; w XVII w. symbol wladzy oficera.

55

bulawa (z tur.) — rodzaj broni, mala maczuga, czesto ozdobna; w XVII w. symbol wladzy wojskowej.

56

zazywac — tu: uzywac.

57

chan — wladca tatarski.

58

Wisniowiecki, Jeremi Michal herbu Korybut (1612–1651) — ksiaze, dowodca wojsk polskich w walkach z kozakami; ojciec pozniejszego krola polskiego, Michala Korybuta Wisniowieckiego (1640–1673).

59

laty — dzis popr. forma N. lm: latami.

60

eksperiencja (z lac.) — doswiadczenie.

61

Kudak (nazwa z tur.) — twierdza nad brzegiem Dniepru, zbudowana w 1635 r. z inicjatywy hetmana Stanislawa Koniecpolskiego, nazywana „kluczem do Zaporoza”, dzis w granicach miasta Dniepropietrowska.

62

prezydium (z lac. praesidium) — straz, zbrojna zaloga.

63

hetman wielki — Mikolaj Potocki, zwany Niedzwiedzia Lapa, herbu Pilawa (ok. 1593–1651), kasztelan krakowski, hetman wielki koronny


Скачать книгу