Ogniem i mieczem. Henryk Sienkiewicz

Ogniem i mieczem - Henryk  Sienkiewicz


Скачать книгу

178

wasze — tu: pan; skrot od: wasza milosc.

179

kondemnata (z lac.) — wyrok skazujacy.

180

infamis (z lac.) — czlowiek pozbawiony honoru.

181

z czupryny a. z glowy sie mu kurzy — zartobliwie o pijanym.

182

pludry — krotkie, bufiaste spodnie dworskie lub zolnierskie.

183

nescio (lac.) — nie wiem.

184

to pewna, ze — dzis: to pewne, ze.

185

osiedziec sie — zadomowic sie.

186

hadko (z bialorus.) — przykro, obrzydliwie.

187

Swiebodzin — miasto w dzisiejszym wojewodztwie lubuskim, w XVII w. pod wladza Habsburgow, jeszcze od sredniowiecza slynne z wyrobu i eksportu sukna.

188

moderunek (daw.) — ekwipunek, wyposazenie.

189

A czy by nie mozna do niego pod znak? — tj. czy mozna wstapic do jego wojska, sluzyc pod jego choragwia.

190

mistrz — tu: kat.

191

barwa — umundurowanie lub element stroju, swiadczacy o przynaleznosci noszacego; tu mowa o suknie na mundury.

192

serpens (lac.) — waz.

193

hadko (z bialorus.) — przykro, obrzydliwie.

194

godnosc — tu: nazwisko.

195

waszeci — skrot od: waszej milosci.

196

podrywal — tu: przerywal.

197

bitwa pod Chojnicami (1454) — bitwa wojsk polsko-litewskich pod wodza Kazimierza Jagiellonczyka z Krzyzakami w czasie wojny trzynastoletniej; te sama nazwe nosi bitwa z czasow potopu szwedzkiego (1657).

198

wasze — tu: pan; skrot od: wasza milosc.

199

wacpan (daw.) — skrot od: wasza milosc pan.

200

sekundowac (z lac. secundare: wspierac, popierac) — pomagac.

201

ze lbow sie kurzy — zartobliwie o pijanych.

202

Sicz Zaporoska — wedrowna stolica Kozakow Zaporoskich, oboz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru.

203

Kudak (nazwa z tur.) — twierdza nad brzegiem Dniepru, zbudowana w 1635 r. z inicjatywy hetmana Stanislawa Koniecpolskiego, nazywana „kluczem do Zaporoza”, dzis w granicach miasta Dniepropietrowska.

204

spasi Chryste (ukr.) — ratuj, Chryste.

205

dokumenta — dzis popr. forma B. lm: dokumenty.

206

Sicz Zaporoska — wedrowna stolica Kozakow Zaporoskich, oboz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru.

207

bisurmanin (przest. pogard.) — muzulmanin; tu: sultan turecki i chan tatarski.

208

Nalewajko, Semen (zm. w 1597) — ataman kozacki (znany rowniez pod imieniem Seweryn), przywodca powstania przeciwko Rzeczypospolitej 1595–1596, pokonany przez hetmana Stanislawa Zolkiewskiego i sciety.

209

Loboda, Hryhorij (zm. w 1596) — ataman kozacki, drugi przywodca powstania Nalewajki 1595–1596.

210

Zaporoze — tu: kozacy z Zaporoza, nie pozostajacy stale na niczyim zoldzie.

211

regestrowi — Kozacy pozostajacy na zoldzie Rzeczypospolitej.

212

czern — tu: tlum, biedota.

213

futornicy — mieszkancy futorow, drobna szlachta.

214

Korsun (dzis ukr.: Korsun-Szewczenkiwskij) — miasto na srodkowej Ukrainie nad rzeka Ros, w sredniowieczu zamek wladcow kijowskich, w XVII w. rezydencja Wisniowieckich; w bitwie pod Korsuniem (1648) Kozacy Chmielnickiego wraz z Tatarami zwyciezyli wojska polskie.

215

religionis nullius (lac.) — zadnej religii.

216

Kisiel, Adam herbu Kisiel (1600–1653) — wojewoda braclawski i kijowski, pan na Brusilowie i Huszczy, ostatni prawoslawny senator Rzeczypospolitej, negocjowal z Kozakami podczas powstan Pawluka i Chmielnickiego.

217

kazden (daw., dial.) — dzis popr.: kazdy.

218

samopal — prymitywna bron palna, uzywana przez Kozakow w XVI i XVII w.

219

piszczel a. kij — prymitywna reczna bron palna, uzywana od XIV w.

220

Nizowcy — wolni Kozacy z Nizu, tj. z Zaporoza.

221

czumak (daw., ukr.) — chlop ukrainski, zyjacy z handlu, przewozacy swoj towar, czesto na bardzo duze odleglosci, wozami zaprzezonymi w woly.

222

pasiecznik — hodowca pszczol, wytworca miodu.

223

woskoboj a. woskobojnik (daw.) — czlowiek zajmujacy sie obrobka wosku pszczelego, uzywanego do produkcji swiec.

224

dziegiec — lepka, gorzka substancja pochodzenia roslinnego, uzywana jako smar, klej, impregnat, lek przeciw chorobom skory i in.

225

podwoda — woz konny do przewozenia towarow i ludzi.

226

Kozacy regestrowi — Kozacy pozostajacy na zoldzie Rzeczypospolitej.

227

siromacha (daw. ukr.) — wloczega; wilk-samotnik.

228

Sokole jasnyj... Ty daleko widajesz. (ukr.) — Sokole jasny,/ Bracie moj rodzony,/ Ty wysoko latasz,/ Daleko siega twoja wiedza (a. wladza).

229

dziegiec — lepka, gorzka substancja pochodzenia roslinnego, uzywana jako smar, klej, impregnat, lek przeciw chorobom skory i in.

230

Sicz Zaporoska — wedrowna stolica Kozakow Zaporoskich, oboz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru.

231

Zaporoze — kraina ponizej porohow Dniepru, zamieszkana przez spolecznosc Kozakow zaporoskich; poroh (ukr.: prog) — naturalna zapora skalna na rzece, uniemozliwiajaca swobodna zegluge.

232

bitwa pod Maslowym Stawem (1638) — kleska Kozakow, zakonczyla powstanie i pociagnela za soba znaczne ograniczenia przywilejow kozackich.

233

gryzace... munsztuk — nie calkiem opanowane, zdolne do samowolnych, groznych dzialan przy pierwszej okazji; munsztuk — kielzno, element uprzezy, zakladany na pysk konski i sluzacy do kierowania szczegolnie nieposlusznym wierzchowcem.

234

Rzplitej — Rzeczpospolitej; skrot stosowany w XVII w. wylacznie w pismie.


Скачать книгу