Ogniem i mieczem. Henryk Sienkiewicz

Ogniem i mieczem - Henryk  Sienkiewicz


Скачать книгу
dowodca wojsk polskich w walkach z kozakami; ojciec pozniejszego krola polskiego, Michala Korybuta Wisniowieckiego (1640–1673).

510

tempus fugit (lac.) — czas ucieka.

511

kunktatorstwo (z lac.) — zwlekanie.

512

rohatyna (z ukr.) — wlocznia z grotem zaopatrzonym w hak, aby po wbiciu trudniej ja bylo wyciagnac.

513

kiscien — rodzaj broni, zlozonej z trzonka i kolczastej kuli na lancuchu.

514

Lubnie — miasto na Poltawszczyznie, na sr.-wsch. Ukrainie, rezydencja ksiazat Wisniowieckich.

515

szarak — ubogi szlachcic.

516

holysz (z ukr.) — golec, biedak.

517

wejsc w paragon (daw.) — mierzyc sie, rownac sie.

518

aut pacem, aut bellum (lac.) — albo pokoj, albo wojna.

519

z sokoly — dzis popr. forma N. lm: z sokolami.

520

maty (ukr.) — matko.

521

lopnac (z ukr.) — trzasnac, peknac.

522

Perejaslaw — miasto na srodkowej Ukrainie, niedaleko Kijowa, w XVII w. osrodek kozacki; w 1630 oblegane bez skutku przez polskiego hetmana Koniecpolskiego, w 1649 miejsce rokowan Polakow z Chmielnickim.

523

Lubnie — miasto na Poltawszczyznie, na sr.-wsch. Ukrainie, rezydencja ksiazat Wisniowieckich.

524

prezydium (z lac. praesidium) — straz, zbrojna zaloga.

525

poltorasta (daw.) — sto piecdziesiat, tu: stu piecdziesieciu.

526

semen (daw.) — Kozak na czyjejs sluzbie, zbrojny sluzacy.

527

zolnierzow — dzis popr. forma D. lm: zolnierzy.

528

Lubnie — miasto na Poltawszczyznie, na sr.-wsch. Ukrainie, rezydencja ksiazat Wisniowieckich.

529

zali (starp.) — czy.

530

persona (lac.) — osoba.

531

Lubnie — miasto na Poltawszczyznie, na sr.-wsch. Ukrainie, rezydencja ksiazat Wisniowieckich.

532

Tuzu, tuzu, serce bolyt’ (ukr.) — tesknie, smuce sie, serce boli.

533

serpentyna (daw.) — szabla szlachecka.

534

Lubnie — miasto na Poltawszczyznie, na sr.-wsch. Ukrainie, rezydencja ksiazat Wisniowieckich.

535

fraucymer (z niem. Frauenzimmer: komnata kobiet, pokoj dla dam) — damy dworu, stale towarzystwo ksieznej.

536

synowica (daw.) — bratanica.

537

dziewosleb — osoba starajaca sie o reke dziewczyny w czyims imieniu; swat.

538

zzyly — dzis raczej: zzyty.

539

ordynek (z niem. Ordnung) — porzadek.

540

choragiew woloska — oddzial lekkiej jazdy, sprawdzajacej sie dobrze w poscigach i zwiadach; w choragwiach tych sluzyli czesto zolnierze z Woloszczyzny, ale takze Polacy i Ukraincy; Woloszczyzna — panstwo na terenach dzisiejszej pld. Rumunii, rzadzone przez hospodara i zalezne od Imperium Osmanskiego.

541

Zadnieprze — Lewobrzezna Ukraina, tereny na wschod od Dniepru, gdzie polozone sa np. Poltawa i Lubnie.

542

Rzplitej — Rzeczpospolitej; skrot stosowany w XVII w. wylacznie w pismie.

543

choragiew tatarska — hist. jednostka polskiego wojska, oddzial lekkiej jazdy, liczacy ok. 100 zolnierzy; nazwa wiaze sie z tatarskim stylem walki, w ktorym szybkosc i zwrotnosc rekompensowala brak ciezkiej zbroi; wojsko tego typu sprawdzalo sie doskonale w czasie poscigow za uciekajacym nieprzyjacielem.

544

polanka — tu: oboz wojskowy.

545

od Tatar — dzis popr. forma D. lm: od Tatarow.

546

Kudak (nazwa z tur.) — twierdza nad brzegiem Dniepru, zbudowana w 1635 r. z inicjatywy hetmana Stanislawa Koniecpolskiego, nazywana „kluczem do Zaporoza”, dzis w granicach miasta Dniepropietrowska.

547

prezydium (z lac. praesidium) — straz, zbrojna zaloga.

548

poroh (ukr.: prog) — naturalna zapora skalna na rzece, uniemozliwiajaca swobodna zegluge; kraina ponizej porohow Dniepru nazywala sie Nizem albo Zaporozem i byla zamieszkana przez spolecznosc Kozakow zaporoskich.

549

Chortyca — najwieksza wyspa na Dnieprze, na wysokosci dzisiejszego miasta Zaporoza, w XVII w. na Chortycy znajdowal sie osrodek Kozakow rejestrowych.

550

Kuczkasy (ukr. Kiczkas a. Kuczuk-As) — miejsce o duzym znaczeniu strategicznym, polozone na lewym brzegu Dniepru ponizej porohow, naprzeciw wyspy Chortycy, kiedys osada kozacka, dzis w granicach miasta Zaporoza.

551

mogila — tu: kopiec.

552

Czasem tez, chociaz i spokojnie bylo od Tatar (...) — sa to slowa Maszkiewicza, ktory mogl nie wiedziec o bytnosci Samuela Zborowskiego na Siczy [Samuel Zborowski (zm. 1584), magnat polski, rotmistrz krolewski, skazany za morderstwo banita, jako hetman kozacki przebywal na Siczy w latach 70-tych XVI w. Red. WL]. [przypis autorski]

553

Nienasytec — piaty z dziewieciu porohow Dniepru, blisko prawego brzegu znajdowal sie na nim 7-metrowy wodospad.

554

Scylla i Charybda (mit. gr.) — potwory morskie, opisane przez Homera w Odysei, zagrazajace zeglarzom w Ciesninie Mesynskiej.

555

od niedogarkow (daw.) — z powodu niedopalonych resztek.

556

poloz — nazwa licznych gatunkow duzych, niejadowitych wezy.

557

1 lokiec — ok. 60 cm.

558

pro aeterna rei memoria (lac.) — na wieczna rzeczy pamiatke.

559

Ulisses a. Odyseusz — bohater Iliadyi Odysei Homera, przeklety przez Posejdona, boga morz, podrozowal przez 10 lat po swiecie, nie mogac trafic do domu.

560

do Hadu — do Hadesu; Hades (mit. gr.) — podziemna kraina umarlych.

561

fines (lac.) — granice, krance.

562

orbis terrarum (lac.) — krag ziemi.

563

Lubnie — miasto na Poltawszczyznie, na sr.-wsch. Ukrainie, rezydencja ksiazat Wisniowieckich.

564

wakans (z lac.) — wakat, wolne miejsce.


Скачать книгу