Ιστορία της Ρωμιοσύνης, Πρώτος τόμος. Eftaliotis Argyris
αγρούς από γέρικα βουνά και δάση πολύτιμο υλικό, και δυναμώνει τη γης και της φέρνει νέα βλάστηση και νέο καρπό, έτσι κ' οι δικές μας οι παραζάλες, από τους Μακεδόνους και κάτω, κατεβάσανε στην Ανατολή ταπομεινάρια της Ελληνικής ζωής, κ' έρριξαν εκεί παχύ καταπάτι για το δέντρο που μόλις φύτρωσε, κι άρχισε να θεριεύη και ν' απλώνη παντού τα σωτήρια κλωνιά του. Σαν τι λογής είταν αυτό το πολύτιμο το υλικό, και πού βρίσκουνταν – αυτό να ξετάσουμε τώρα.
Τα ξέρουμε κι από την αρχαία ιστορία πως ο Αλέξαντρος στάθηκε αφορμή να πάρη μεγάλη φόρα ο ελληνισμός στην Ανατολή, κι όχι μονάχα στα παράλια – αυτά είτανε δικά μας κι από τα παλιά – παρά και πολύ παραμέσα.
Η βασταχτική δύναμη που έδειξε και στη Ρωμαϊκή την εποχή το Ελληνικό στοιχείο σ' αυτά τα μέρη αποφαίνεται κι από τις αμέτρητες πολιτείες που βλέπουμε πάλε σκορπισμένες σ' όλη τη Μικρασία, κι από το φιλολογικό πλούτο που μας αφήκαν. Αυτά όμως αργότερα. Ας σταθούμε πρώτα μια στιγμή στην Ιουδαία, και με γοργή ματιά ας κοιτάξουμε σε τι κατάσταση βρίσκουνταν η περίφημη αυτή χώρα που γέννησε για τους κατοπινούς τη θρησκεία, καθώς η Ελλάδα τους γέννησε τη σοφία, την ομορφιά και την τέχνη.
Ως ένα όριο ξαπλώθηκε και δω πέρα του Ελληνισμού το μάγιο. Είναι αλήθεια πως έκαμαν ταδύνατα δυνατά οι Ρωμαίοι από το δεύτερο αιώνα ως τα μέσα του πρώτου αιώνα π. Χ., να βαστάξουνε στον τόπο Ιουδαϊκή δυναστεία, τους Μακκαβαίους, για ν' αδυνατίζουν τους Σελευκίδες, και δεν απότυχε ο σκοπός τους. Όταν όμως ο Πομπήιος κατέβηκε και κατάφερε στερνό χτύπημα στο Ελληνικό εκείνο Κράτος, κ' έπειτα μπήκε στην Παλαιστίνη, νόμισε καλλίτερο ναλλάξη τώρα πολιτική, και να χτυπήση, όχι πια τον Ελληνισμό, παρά τον Ιουδαϊσμό. Κυριεύει λοιπόν την Ιερουσαλήμ (63 π. Χ.) και ξανακλεί τους Ιουδαίους μέσα στα παλιά σύνορά τους. Διορίζει αρχιερέα τον Υρκανό, κ' επίτροπο τον Αντίπατρο. Όσες Ελληνικές χώρες είχαν κυριεμένες οι Μακκαβαίοι, τις σμίγει με τη νέα Ρωμαϊκή επαρχία της Συρίας. Κ' έτσι βρέθηκε η Ιουδαία τριγυρισμένη από στοιχείο Ελληνικό. Ως και μέσα στα σωθικά της γλίστρησε μέρος, αφού ο Υρκανός, αν και Μακκαβαίος, βγήκε ανάξιος, κι όλη η εξουσία έμεινε στα χέρια του Αντιπάτρου, άνθρωπου Ελληνικής θρησκείας, αν όχι και φύτρας. Τάβλεπαν αυτά οι Φαρισαίοι και λύσσαζαν, και τέλος τονέ φαρμάκωσαν τον Αντίπατρο. Μα δεν καλλιτέρεψαν και την τύχη τους, επειδή οι Ρωμαίοι διώρισαν τότε βασιλέα της Ιουδαίας το γιο του Αντιπάτρου τον Ηρώδη (39 π. Χ.), κι ο Ηρώδης είταν κι από τον πατέρα του πιο ελληνικώτερος.
Σύγκαιρα ξαναβλάστιζαν, καθώς είδαμε, οι Ελληνικές οι πολιτείες της Συρίας. Οι πιώτερες, είναι αλήθεια, ξαναχτισμένες και ξανακατοικημένες από Ρωμαίους. Είταν όμως οι συνήθειες τους πάντα Ελληνικές, αφού δα κ' η Ρώμη ελλήνιζε τους καιρούς εκείνους. Τα ξαναγεννημένα λοιπόν αυτά και τα ελληνοχρωμάτιστα μέρη βάλθηκε να τα προστατέψη ο Ηρώδης. Τους Εβραίους να τους ελληνίση ολότελα, δύσκολο πράμα. Ξάπλωσε λοιπόν το φιλελληνισμό του σ' όλη τη Συρία, και τη γέμισε θέατρα, στοές, αγώνες, και τάλλα στολίδια που συνήθιζαν οι μεγάλοι να σπέρνουνε σε κάθε χώρα ελληνική. Μα όσο και να φαίνουνταν ανωφέλευτα