Podstawy ekonomii. Отсутствует
że współczynnik mieszanej cenowej elastyczności popytu jest ujemny Em < 0.
4.11.4. Dochodowa elastyczność popytu. Prawo Engla i krzywe Engla
Dochodowa elastyczność popytu określa reakcję wielkości popytu na zmiany dochodu. Jest to stosunek procentowej zmiany popytu na dane dobro do procentowej zmiany dochodu. Jej miarą jest współczynnik elastyczności dochodowej popytu (EdPp), liczony według wzoru:
gdzie:
d 1 – nowy dochód,
d 0 – dochód wyjściowy.
W przypadku większości dóbr dochodowa elastyczność popytu jest dodatnia, czyli EdPp > 0. Oznacza to, że w miarę wzrostu dochodu konsumenta rośnie popyt na te dobra. Takie dobra nazywamy dobrami normalnymi.
Popyt na niektóre dobra maleje, gdy rosną dochody konsumentów. Oznacza to, że dobra te cechuje ujemna elastyczność dochodowa popytu, czyli EdPp < 0. Elastyczność ta oznacza, że popyt na takie dobra maleje w miarę wzrostu dochodu. Są to tzw. dobra niższego rzędu (dobra podrzędne), które mają wyższe jakościowo substytuty. Wzrost dochodów obniża udział dóbr niższego rzędu w wydatkach, gdyż zmniejsza się wielkość popytu na te dobra.
W przypadku gdy dochodowa elastyczność popytu jest równa 0 (EdPp = 0), to popyt cechuje się doskonałą nieelastycznością, czyli sztywnością, ponieważ nie reaguje na zmiany dochodu. Popyt ten kształtuje się pod wpływem czynników subiektywnych, np. przyzwyczajeń nabywców, którzy zgłaszają zapotrzebowanie na taką samą ilość dobra niezależnie od dochodu.
Jeżeli współczynnik elastyczności dochodowej popytu jest równy 1 (EdPp = 1), to występuje wzorcowa elastyczność, czyli względna zmiana popytu jest równa względnej zmianie dochodu, np. wzrost dochodu o 15% powoduje wzrost popytu także o 15%, EdPp
Współczynnik dochodowej elastyczności popytu równy jedności stanowi podstawę podziału dóbr na dobra podstawowe o elastyczności dochodowej niższej od jedności i na dobra wyższego rzędu o elastyczności dochodowej wyższej od jedności.
Dobra podstawowe (EdPp < 1) obejmują wszystkie dobra niższego rzędu (EdPp < 0) i dobra, których dochodowa elastyczność popytu kształtuje się w przedziale od 0 do 1, czyli dobra podstawowe normalne (0 < EdPp < 1). W przypadku tych dóbr popyt reaguje w mniejszym stopniu na zmianę dochodu, czyli jest mało elastyczny, np. wzrost dochodu o 10%, wywołuje wzrost popytu tylko o 5%, stąd EdPp
Natomiast popyt na dobra wyższego rzędu w większym stopniu reaguje na zmianę dochodu. Elastyczność EdPp > 1 oznacza, że popyt jest wysoce elastyczny względem dochodu, np. wzrost dochodu o 15% powoduje wzrost popytu o 30%, stąd EdPp
Zależności między dobrami a ich dochodową elastycznością popytu przedstawia rysunek 4.21.
Rysunek 4.21. Podział dóbr z uwzględnieniem ich dochodowej elastyczności popytu
Źródło: opracowanie własne.
Znajomość dochodowej elastyczności popytu pozwala przewidywać zmiany zachodzące w strukturze popytu pod wpływem zmian dochodów konsumentów. Po raz pierwszy badania zmian w strukturze wydatków na podstawie analizy budżetów rodzinnych przeprowadził niemiecki statystyk, Ernest Engel (1821–1896). Odkrył on, że w miarę wzrostu dochodu zmniejsza się procentowy udział wydatków na żywność w ogólnych wydatkach konsumpcyjnych. Prawidłowość tę nazwano prawem Engla. Dalsze badania pozwoliły na wykrycie zależności między dochodami a wydatkami na inne grupy dóbr. Prawidłowości te są następujące:
1) wzrost dochodów nie powoduje większych zmian procentowego udziału wydatków na odzież i obuwie, dochodowa elastyczność popytu jest bliska jedności;
2) wraz ze wzrostem dochodów w sposób nieznaczny rośnie procentowy udział wydatków na mieszkanie, światło, opał;
3) dalszy wzrost dochodów przyczynia się do wzrostu udziału wydatków na dobra trwałego użytku (np. telewizory, pralki automatyczne), a następnie na zaspokojenie potrzeb wyższego rzędu, np. w zakresie kultury, wykształcenia, ochrony zdrowia, turystyki, oraz na dobra luksusowe, np. wysokiej klasy samochody, komputery.
Ilustrację graficzną podstawowych prawidłowości przedstawiają tzw. krzywe Engla.
Rysunek 4.22. Krzywe Engla dla różnych dochodowych elastyczności popytu
Źródło: opracowanie własne.
Rysunek 14.22(a) przedstawia krzywą Engla dla dóbr niższego rzędu, które dominują w dochodach osób o bardzo niskich dochodach. Początkowo wzrost dochodów niezamożnych osób wywołuje wzrost popytu na te dobra, wówczas EdPp > 0, przy czym im bliżej dochodu d1, popyt jest coraz mniej wrażliwy, tzn. słabiej reaguje na zmianę dochodu. Po przekroczeniu dochodu d1 dalszy wzrost dochodu powoduje spadek popytu na dobra niższego rzędu (EdPp < 0) i zmniejszenie ich udziału w wydatkach. Dane dobro zmienia charakter i z dobra normalnego staje się dobrem niższego rzędu.
Kolejny rysunek 14.22(b) przedstawia krzywą Engla dla dóbr podstawowych normalnych (0 < EdPp < 1). W miarę wzrostu dochodu (np. z d1 do d2), przyrosty popytu są coraz mniejsze. W związku z tym dalszy wzrost dochodu nie przyczyni się do istotnego wzrostu popytu na te dobra, zwłaszcza gdy dany konsument osiągnął preferowany przez siebie stan nasycenia.
Rysunek 14.22(c) przedstawia krzywą Engla dla dóbr, które cechuje EdPp = 1. Stopień reakcji popytu na zmianę dochodu jest taki sam. Wiemy już, że elastycznością dochodową zbliżoną do jedności charakteryzuje się popyt na odzież, obuwie czy mieszkanie.
Rysunek 14.22(d) obrazuje krzywą Engla dla dóbr wyższego rzędu (EdPp > 1). Popyt ten pojawia się, gdy dochód konsumenta osiągnie stosunkowo wysoki poziom (d1). Popyt ten rośnie w większym stopniu niż rośnie dochód, co powoduje, że zwiększa się udział tych dóbr w wydatkach konsumenta.
4.12. Cenowa elastyczność podaży
4.12.1. Pojęcie i sposób obliczania
Duże znaczenie w procesie podejmowania decyzji produkcyjnych mają badania elastyczności cenowej podaży. Cenowa elastyczność podaży mierzy siłę reakcji podaży na zmiany ceny. Oblicza się ją za pomocą współczynnika cenowej elastyczności podaży (EcPd) jako iloraz względnej (procentowej) zmiany podaży do względnej (procentowej) zmiany ceny według wzoru: