Bizancjum ok. 500-1024. Отсутствует
temat roli apothēkai między ok. 650 a 730 r. por. niżej; Brandes (2002a), s. 300–305, 418–426, 505.
176
Por. niżej, s. 267–268.
177
[Prawo rolnika], wyd. i tłum. ros. Miedwiediew i in.; wyd. i tłum. Ashburner; por. niżej; ODB, II, s. 778 (A. Kazhdan); Lefort (2002), s. 279–281; Górecki (2004).
178
Dölger, Beiträge, s. 114–123; tłum. w: Brand (1969), s. 48–57; Karayannopulos, Fragmente…, s. 321–324; tłum. w: Brand (1969), s. 57–60; Géométries du fisc byzantin, wyd. i tłum. franc. Lefort i in., s. 223–224, 235, 252–255, 263–265 (komentarz); Lefort (2002), s. 272; Oikonomides (2002).
179
O klasmata i trosce władzy, aby wznowić uprawę i ponownie czerpać dochody z jałowych ziem, zob. Górecki (1998), s. 244–254; JG, tłum. McGeer, s. 14 (wprow.); Lefort (2002), s. 281–283; Oikonomides (2002), s. 995–996; Morris (2006b), s. 25–30.
180
Laiou i Simon (red.) (1994); Karlin-Hayter (1990); Solte (1998); Macrides (1999); Solte (2003–2004 [2005]).
181
Morris (1986), s. 135–137, 143–146; Morris (1995), s. 140–142, 296–297.
182
Zasięg tej sieci opisuje Neville (2004). Zob. jednak Morris (2006a).
183
Stephenson (2000); Holmes (2001); Holmes (2005), s. 368–391, 440–447.
184
Neville (2004), s. 105–118, 136–156.
185
Morris (1986), s. 131–135, 141–146; Morris (2006a). Zob. też Magdalino (1994).
186
Morris (1986), s. 146–147; Morris (2006b), s. 34–37.
187
Peira, XL.12, XLII.18–19, XL.1–4, wyd. Zacharia von Lingenthal, s. 167, 177–178, 165–166. Mniej optymistyczną interpretację Peira zob. w: Litavrin (1977), s. 179, 187–190, 193. Zob. też Oikonomides (1986b); ODB, III, s. 1617, 1793 (D. Simon); Magdalino (1994), s. 102–105.
188
Por. niżej, s. 475–476, 478; JG, wyd. Zepos i Zepos, I, s. 209; wyd. Svoronos, nr 3, s. 85; tłum. McGeer, s. 55.
189
Morris (2006b), s. 23.
190
Zob. np. AHRB Centre for Byzantine Cultural History’s Gender Project (http://www.byzantine-ahrb-centre.ac.uk/Projects/Gender.htm); Talbot (1997); Smythe (2005).
191
Dennis (2001a).
192
Laiou (2002b), s. 51–52.
193
Brubaker (2005). Na temat tła prawnego statusu kobiet, własności i rodziny zob. Arjava (1996); Giardina (2000).
194
Stolte (1999); Humfress (2005), s. 181.
195
Jw.
196
Laiou (1992b); Cheynet (2000).
197
Neville (2006), s. 77–83.
198
Garland (2006).
199
Silvas (2006); Herrin (1982); Herrin (1994); Cormack (1997b); Herrin (2000a), s. 4–5.
200
Por. niżej, s. 289–293; Herrin (2001).
201
Kekaumenos, wyd. i tłum. ros. Litawrin, s. 218–221.
202
Al., VII.1, wyd. Reinsch i Kambylis, I, s. 103; wyd. i tłum. franc. Leib, I, s. 123; tłum. Sewter, s. 118.
203
NC, wyd. van Dieten, I, s. 230–232; tłum. Magoulias, s. 130–131.
204
NC, wyd. van Dieten, I, s. 10–11; tłum. Magoulias, s. 8. O Annie zob. artykuły w: Gouma-Peterson (red.) (2000). O patronkach i koneserkach sztuki w kręgach Komnenów zob. Laiou (1981), s. 253–254; Jeffreys E. (1982); Jeffreys (1994); Jeffreys E. (1998); Garland (red.) (2006).
205
Laiou (1981), s. 234–247; Connor (2004), s. 263–277.
206
Connor (2004), s. 266, 277–308.
207
Ringrose (1999); Sidéris (2002); Tougher (1997a); Tougher (2002); Ringrose (2003), s. 117–127; Smythe (2005), s. 164; Tougher (2006).
208
Gaul (2002), s. 200–201, 208–209.
209
Na temat pojęć męskości i oczekiwań wobec mężczyzn w społeczeństwie bizantyjskim zob. Barber C. (1997).
210
W VI w. pewien urzędnik cesarstwa pracujący w Koryncie określał na inskrypcjach swój status jako „wierny sługa” cesarza (pistos doulos; gnēsiōs douleuōn), a termin doulos przez całe średniowiecze konotował dostęp do cesarza: Feissel i Philippidis-Braat (1985), s. 279–281; Pazdernik, „A dangerous liberty” (praca doktorska, 1997); Pazdernik (2005), s. 203–205. Termin doulos miał jednak inne konotacje, od „niewolnika” po nierzymskich książąt poza granicami cesarstwa, np. Serbów i Chorwatów, którzy uznali hegemonię cesarza „w niewoli” ( 1 Hussey (red.) (1966–1967). 2 W niniejszym tomie wydania polskiego zamieszczono roz. 1–12 wydania angielskiego (przyp. red.). 3 Termin „Bizancjum” zaczęto stosować dopiero w XVI w., w celu odróżnienia średniowiecznego wschodniego państwa śródziemnomorskiego od starożytnego imperium „rzymskiego”. Bizancjum to zlatynizowana forma nazwy miasta, które Konstantyn Wielki (306–337) wybrał na swoją rezydencję – Bizantion, przemianowanego później na jego cześć na Konstantynopol. 4 El-Cheikh