Medycyna estetyczna. Отсутствует
4.1 Niezbędne dla zdrowia człowieka składniki odżywcze
Piśmiennictwo
1. Boelsma E., van de Vijver L.P., Goldbohm R.A. i wsp. Human skin condition and its associations with nutrient concentrations in serum and diet. Am. J. Clin. Nutr. 2003; 77(2): 348–355.
2. Callaway J., Schwab U., Harvima I. i wsp. Efficacy of dietary hempseed oil in patients with atopic dermatitis. J. Dermatol. Treat. 2005; 16(2): 87–94.
3. Ross J.A., Kasum C.M. Dietary flavonoids: bioavailability, metabolic effects, and safety. Annu. Rev. Nutr. 2002; 22: 19–34.
4. Scalbert A., Williamson G. Dietary intake and bioavailability of polyphenols. J. Nutr. 2000; 130: 2073S–2085S.
5. Stahl W., Sies H. Carotenoids and protection against solar UV radiation. Skin Pharmacol. Appl. Skin Physiol. 2002; 15(5): 291–296.
6. Svobodova A., Psotova J., Walterova D. Natural phenolics in the prevention of UV-induced skin damage. A review. Biomed. Pap. Med. Fac. Univ. Palacky Olomouc Czech Repub. 2003; 147(2): 137–145.
(5)
ZNACZENIE SNU W MEDYCYNIE ESTETYCZNEJ
Elżbieta Galicka
Sen jest jedną z podstawowych, biologicznych potrzeb organizmu. Polega na zmniejszeniu wrażliwości na bodźce, spowolnieniu funkcji fizjologicznych oraz czasowym braku świadomości. Nie jest to jedynie stan bierny umożliwiający wypoczynek. Aktywność ośrodkowego układu nerwowego jest utrzymana i ulega cyklicznym zmianom. Zachodzą również procesy regeneracyjne organizmu.
Czynnikiem odróżniającym sen od stanów podobnych, takich jak anestezja, hibernacja czy śpiączka, jest szybki powrót do czuwania, pod warunkiem że zadziała odpowiednio silny bodziec.
CYKL DOBOWY A REGULACJA SNU
Organizm człowieka posiada tzw. zegar wewnętrzny, który reguluje procesy fizjologiczne i odpowiada za dobowy rytm życia. Najważniejszym czynnikiem kształtującym ten rytm jest światło, dlatego okres czuwania i aktywności przypada na dzień, a okres snu, czyli wypoczynku – na noc.
Strukturą odpowiedzialną za wewnętrzną czasową synchronizację procesów życiowych człowieka, dostosowaną do środowiskowych wyznaczników czasu (doby), są skupiska neuronów zwane jądrami nadskrzyżowaniowymi (suprachiasmatic nuclei, SCN). Znajdują się one u podstawy podwzgórza, tuż nad skrzyżowaniem nerwów wzrokowych w okolicach komory trzeciej mózgowia i są głównym oraz jedynym generatorem rytmów biologicznych. Zniszczenie SCN, czy zablokowanie ich aktywności neuronalnej, powoduje desynchronizację wielu procesów rytmicznych, w tym snu.
Światło, główny czynnik zewnętrzny wpływający na pracę zegara biologicznego, synchronizuje jego rytm z regularnie powtarzającym się cyklem dnia i nocy. Cykl ten wynika z obrotu Ziemi dokoła własnej osi, jak również obrotu dookoła Słońca. Światło synchronizujące zegar biologiczny odbierane jest przez komórki zwojowe siatkówki bezpośrednio reagujące na światło (intrinsically photosensitive retinal ganglion cells, ipRGC). Komórki te są głównymi komórkami światłoczułymi zegara biologicznego, za pośrednictwem których synchronizowany jest jego rytm. Zawierają barwnik – melanopsynę, która nazywana jest barwnikiem okołodobowym.
Światło nie jest jednak jedynym synchronizatorem zegara biologicznego. Oprócz niego istnieją bodźce nieświetlne. Należą do nich m.in.: temperatura, wilgotność, pokarm, zapach, aktywność fizyczna czy wzajemne oddziaływania socjalne.
Rytm dobowy regulowany jest przez wpływ natężenia światła na znajdujący się w podwzgórzu gruczoł dokrewny – szyszynkę, która wydziela melatoninę. Brak światła jest sygnałem do produkcji i wydzielania do krwiobiegu melatoniny, informującej organizm o dostosowaniu się do przypadających na porę nocną procesów, takich jak sen. Następuje obniżenie temperatury głębokiej ciała, spowolnienie rytmu serca czy przyśpieszenie procesów regeneracyjnych, np. naskórka, dzięki intensyfikacji podziałów komórkowych.
FIZJOLOGICZNE ZNACZENIE SNU
W celu pozyskania energii niezbędnej do fizycznych i umysłowych czynności organizmu musi zajść szereg procesów biochemicznych, które prowadzą do zużycia większej ilości energii, niż organizm jest w stanie wyprodukować. Podczas snu następują procesy naprawcze i wzrost tkanek.
W trakcie fazy głębokiej snu wytwarzana jest największa ilość hormonu wzrostu oraz białek, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Hormon wzrostu odpowiedzialny jest za odnowę i naprawę tkanek, dlatego uważa się, że procesy regeneracji w trakcie snu zachodzą najszybciej. Hormonem powstającym głównie w czasie snu jest również melatonina, która spowalnia procesy starzenia, jest bardzo dobrym przeciwutleniaczem, wzmacnia odporność i reguluje procesy dojrzewania komórek.
W czasie snu głębokiego wzrasta stężenie immunomodulatorów – interleukin IL-1beta, IL-6 oraz czynnika martwicy nowotworów (TNF-alfa). Uczestniczą one w regulacji snu i czuwania w stanie fizjologicznym, pod nieobecność zakażenia. Świadczy o tym fakt, że neurony produkujące te cytokiny zlokalizowane są w regionach mózgu zaangażowanych w regulację cyklu sen–czuwanie, np. w podwzgórzu, przysadce mózgowej, korze mózgowej.
Cytokiny regulują nie tylko funkcjonowanie układu odpornościowego, mogą również docierać do ośrodkowego systemu nerwowego. Przykładem takiego oddziaływania są tzw. zachowania chorobowe, do których należą m.in. osłabienie czy utrata koncentracji, nadwrażliwość bólowa, podwyższona temperatura ciała, apatia oraz senność. Infekcje bakteryjne, wirusowe i grzybicze wpływają na przebieg snu – wydłużają czas jego trwania, co podczas choroby zwiększa prawdopodobieństwo pokonania czynnika chorobotwórczego i wyzdrowienia.
W drugiej połowie nocy zmniejsza się wydzielanie hormonu wzrostu oraz melatoniny, natomiast zostaje wytworzony kortyzol, który stanowi przygotowanie do stanu czuwania i wybudzenia organizmu.
W czasie snu w ośrodkowym układzie nerwowym przetwarzane są również informacje zdobyte w ciągu dnia, dokonuje się ich selekcja i wybierane są te, które zostaną zapamiętane. Należą do nich treści, które będą wykorzystane w przyszłości, oraz nabyte umiejętności związane z aktywnością ruchową.
Sen niesie ze sobą również korzyści psychologiczne. Podczas spoczynku nocnego uwalniany jest ciężar psychiczny, negatywne emocje, złe myśli i zmartwienia, nagromadzone w ciągu dnia, które działają na organizm destrukcyjnie. Właściwa ilość snu gwarantuje wewnętrzny spokój i dobry nastrój.
NIEDOBÓR SNU
Niektóre nieustannie działające czynniki, takie jak stres, choroby, hałas, powodują, że wiele osób zmaga się z niedoborem snu. Brak i ograniczenie snu źle wpływają na ludzki organizm. Już po 36 godzinach bez snu występują symptomy przypominające napad migreny: nadwrażliwość na bodźce, nudności, niewyraźny obraz, uporczywy ból głowy. Dochodzi do pogorszenia koncentracji, pojawiają się trudności z podejmowaniem decyzji oraz skłonność do popełniania błędów.
Długotrwały deficyt snu powoduje znaczne pogorszenie stanu zdrowia. Dochodzi do zaburzeń przemiany węglowodanów, wzrasta ryzyko wystąpienia otyłości, cukrzycy oraz nadciśnienia. Zwiększa się również poziom hormonu stresu – kortyzolu, który negatywnie wpływa na układ odpornościowy, zwiększając nadwrażliwość na toksyny i alergie. Ten wydzielany przez nadnercza hormon w nadmiarze może wywoływać zaczerwienienia na skórze, trądzik, wysypki czy powstawanie rozstępów. Duże ilości kortyzolu niszczą także włókna kolagenowe, odpowiedzialne