Pod nóż. Arnold van de Laar

      Historia chorób niektórych papieży jest warta wspomnienia z punktu widzenia chirurgii. Bonifacy IX miał umrzeć w 1404 roku po dwóch dniach choroby na kamicę (być może żółciową). Aleksander VIII zmarł w 1691 roku od zgorzeli na nodze. Pius VII, który miał pecha być papieżem w czasach Napoleona Bonaparte, zmarł czterdzieści pięć dni po tym, jak potknął się w swojej sypialni i złamał sobie biodro. W drugiej połowie XX wieku papież Paweł VI przeszedł w swoim apartamencie trzymaną w tajemnicy operację prostaty, przez cewkę moczową. Specjalnie zakupiona w tym celu aparatura została potem przekazana do szpitala misyjnego w jednym z krajów rozwijających się. W 2009 roku Benedykt XVI złamał nadgarstek na wakacjach, ale można to było łatwo wyleczyć, wkładając ramię po łokieć w gips. Później przeszedł jeszcze dwa niewielkie zabiegi chirurgiczne, związane z zaburzeniami rytmu serca i wszczepieniem rozrusznika serca. U Jorgego Bergoglia, obecnego papieża Franciszka, usunięto w wieku dwudziestu jeden lat górny płat prawego płuca z powodu rozstrzenia oskrzeli – pęcherzowego rozszerzenia dróg oddechowych, które powstaje w tkankach płuc po przebytym zapaleniu płuc.

      Jeden z papieży sam był chirurgiem. Jan XXI był profesorem medycyny w swojej rodzinnej Portugalii, zanim w 1276 roku został wybrany na papieża. Musiał się więc także zajmować chirurgią. Zasiadając na tronie papieskim, kontynuował we Włoszech studia z zakresu filozofii i medycyny. Napisał książkę naukową o medycynie i chirurgii, pracę, jakich wiele powstało w średniowieczu, pod dość teatralnym tytułem Thesaurus pauperum, skarbiec ubogich. Był to rodzaj almanachu, mający na celu rozpowszechnienie zgromadzonych informacji z dziedziny opieki zdrowotnej wśród zwykłych ludzi, aby i oni mogli z nich korzystać (o ile oczywiście potrafili czytać). Lekarze przez wieki strzegli zazdrośnie swojej wiedzy, z obawy, że pacjenci nie będą im chcieli płacić za usługi. Może także z obawy przed kompromitacją, bo ta wiedza niewiele była warta. Książka papieża poświęcona była zatem głównie środkom zaradczym dostępnym w życiu codziennym: w kuchni, w ogrodzie, naturze. Przedstawiała sposoby radzenia sobie z rozmaitymi dolegliwościami, opisy zabiegów chirurgicznych i recepty na lekarstwa. Papież opisał nawet kilka metod antykoncepcji i podał przepisy na usunięcie ciąży. Wszyscy, którzy twierdzą, że poglądów Watykanu nie da się połączyć z ograniczaniem płodności i aborcją, powinni zatem przeczytać książkę papieża Jana XXI.

      Myszkowanie po starych księgach uznawano wtedy jednak za podejrzane. Jako prawdziwy średniowieczny profesor Jan XXI prawdopodobnie zajmował się również alchemią i używał w laboratorium alembików i astrolabiów. To wzbudzało podejrzliwość, nie mogło być normalne, z pewnością nie w XIII wieku. Szybko zaczęto szeptać, że ten dziwny (obcy!) profesor jest czarodziejem. Z pewnością został ukarany przez Boga, gdy wiosną 1277 roku spadł mu na głowę sufit w jego pracowni. Kiedy tak leżał, przygnieciony gruzem i ciężkimi stosami manuskryptów, powiedział jeszcze podobno: „Moja książka! Kto ją teraz skończy?”. Ciężko ranny papież zmarł sześć dni później z powodu odniesionych obrażeń, a zdaniem wszystkich była to zasłużona kara za zajmowanie się czarną magią.

      Częstą słabością papieży na przestrzeni wieków było obżarstwo. Papież Marcin IV zmarł w 1285 roku po tym, jak objadł się karmionymi mlekiem węgorzami z Jeziora Bolsena. Papież Innocenty VIII był potwornie gruby i spał całymi dniami. Poza tym nie był sympatycznym człowiekiem. To on zapoczątkował straszne polowanie na czarownice, przez co tysiące niewinnych kobiet spalono żywcem na stosach. Był tak gruby, że w końcu nie mógł się ruszać i młode kobiety musiały karmić go piersią. Można przypuszczać, że lekarz, który polecił mu tę metodę, bez trudu zachował swoje stanowisko przy tronie papieskim. Z niezrozumiałych bliżej względów postanowiono też przedłużyć bezwartościowe życie tego papieża, stosując transfuzję krwi. Trzech zdrowych rzymskich chłopców oddało swą krew za jednego dukata, ale nie na wiele się to zdało. Papież zmarł wraz z trójką dawców krwi, a legenda głosi, że dukaty trzeba było siłą wyciągać z zaciśniętych pięści chłopców.