Die versoeking van Thomas Maas. Chris Karsten
“Ek sal môre met Pa gaan praat,” sê sy. “En ek wil saamgaan na sy dokter toe, uit sy mond hoor wat aangaan.” Sy aarsel ’n oomblik. “Maar ek’s seker dis sommer niks nie. As dit ernstig is, sou hy al vir my gesê het … Hy sou mos, nè?”
“Ja, hoekom sal hy dit wil wegsteek, vir sy eie dogter?”
“Dalk is dit nie –”
En wéér onderbreek sy sel hulle. “Jammer,” sê hy, “as dit ’n pasiënt is, moet hy maar wag tot môre.” Druk dit weer dood en terug in sy sak, hopelik nou op Mute.
“Dis dalk nood,” sê sy.
“Ja, dalk mevrou Gericke. Sy kon juis nie gister ’n afspraak nakom nie. Haar verslaafde seun het verdwyn.”
“Dalk het hy iets oorgekom?”
“Dan’s dit in elk geval nie iets wat ek kan of moet hanteer nie. Ek sal haar later terugbel.”
Donna staan op. “Laat ek gaan kyk hoe dit met ons spruite gesteld is, hulle gaan netnou kom kos soek. O, en wat van Kersgeskenke?”
“Jou departement, is dit nie?”
“Wat wil jy hê? Tog net nie ’n boor of ’n tang of so iets onder ’n Kersboom nie.”
“Ek sal vir myself ’n boek gaan koop, en jy kan dit toedraai, met ’n kaartjie: Aan my wonderlike man, met liefde!”
Sy lag. “Wie sê jy’s so wonderlik?”
Hy staan ook op. “Ek sal by Antonie gaan inloer.”
Dit is een van sy ander huislike rituele wat deesdae bietjie afgeskeep word. Om saans ook spesiale aandag aan die kinders te gee. Deur die dag sien sy na hulle om, luister sy, help waar sy kan, ry hulle rond. Saans is dit Thomas se beurt. Dit is nie altyd moontlik nie. Hy werk dikwels tot donker, want baie pare kan hom eers na-uurs besoek. Hy is ook baiemaal vir dae van die huis af weg, Kaap toe, Baai toe, buurlande, selfs oorsee, ook as gasdosent by universiteite, ’n gesogte spreker op konferensies en oor die radio. Soos binnekort weer in Kaapstad, die jaarlikse byeenkoms van sielkundiges en psigometriste.
Wanneer hy uitstedig is, moet sy regstaan met tyd en energie vir drie kinders – een in ’n rolstoel. Nou ook die stres oor haar pa.
Sy hoor hoe Thomas aan Antonie se kamerdeur klop.
“Wat?” roep Antonie van binne.
Donna sien hoe Thomas na haar loer en sy oë rol. “Kan ek inkom?”
“Hoekom?”
“Ek wil net bietjie gesels.”
“Waaroor?”
Donna sug. As Antonie in so ’n bui is, is dit dikwels wenslik om hom met rus te laat. Maar dit kan ook júis ’n kreet om hulp wees. Die dilemma is: Draai jy om en stap weg? Of maak jy ’n oorlas van jouself tot hy jou inlaat?
“Ek het ’n moeilike dag gehad,” sê Thomas vir die toe deur. “Ek het ’n simpatieke oor nodig.”
“Praat met Ma, julle het mos julle bonding time.”
“Ma se gedagtes is by baie ander goed. By Oupa, by julle, by kos, by alles.”
Antonie weet wat laas Maandag met Oupa gebeur het, sy het al die kinders ingelig. Sulke voorvalle is familiesake en word uitgepraat, nie geheim gehou nie. Dit is deel van die verhouding van openhartigheid en vertroue wat hulle met hulle kinders probeer handhaaf. ’n Poging om ook oopheid en wedersydse vertroue te vestig in veral tienergemoedere, wat dikwels so gevul word met verbeelde of werklike emosionele krisisse en geheime. Tieners het mos die neiging om op te krop en ’n stoompot sonder uitlaatklep te word. Tot die emosies uitbars, verwyte rondvlieg soos kartetse wat sonder aansien des persoons tref en wond.
Dit is wat hulle probeer keer.
Sy stap nader en fluister vir Thomas: “Laat ek probeer.” Harder: “Antonie?”
Steeds die stilte, dan: “Het Oupa weer weggeraak?”
“Nee,” sê sy, “hy’s orraait. Kan ek inkom? Net vir ’n paar minute?”
“Die deur is nie gesluit nie.”
“Gaan gesels met hom,” sê Thomas. “Ek en die dogters sal iets vir ete aanmekaartimmer.”
Sy druk die deur oop. Antonie sit by sy lessenaar, sy rug deur toe, kyk nie om nie. Die vertrek ruik bedompig, soos ’n hospitaalkamer met vae ondertone van medisyne, liggaamsreuke, urine, sweetweerder. Sy gaan sit op die bed, merk die rekenaarskerm is donker. Sy en Thomas wonder dikwels wat hulle seun alles hier in sy kamer doen wanneer hy so afgeslote is. Sy huiswerk doen hy klaarblyklik pligsgetrou, en hy is intelligent, soos sy skoolrapporte getuig. Geen klagtes van die skool af nie. Op oueraande het sy klasonderwyser wel een en ander opgemerk oor Antonie se toenemende ingekeerdheid, dat hy in sy hoekie sit as blote waarnemer en klasbesprekings vermy.
Dis nie dat hy onbeskof is nie, sê mevrou Juries. Nee, net dat hy nie meng nie. En asof sy nie altyd tot hom kan deurdring nie, of hy agter ’n skild skuil. Sy vrees as hierdie afsydigheid toeneem, kan hy begin neig tot asosiale gedrag. Op sigself natuurlik nie ’n probleem nie, meen sy, want introverte is tog meestal per definisie asosiaal, is hulle nie? Tog voel sy dat Antonie se geval anders is, want tot sy ongeluk was hy die toonbeeld van juis ’n ekstrovert. Hy is aantreklik en het na buite geleef, hy was gewild, die middelpunt van ’n groot groep vriende. Daarom was die verandering in sy persoonlikheid ná sy ongeluk vir haar so opmerklik. Maar sy verstaan dit goed. So in sy rolstoel kon hy mos nie meer deel van die aksie wees nie, en dit sou tog ’n uitwerking op sy gemoed hê. Want hy word al hoe meer op die kantlyn gedruk, of beweeg self eenkant toe.
Sy noem hierdie goed, sê mevrou Juries, sodat hulle as ouers ook bedag kan wees, oplet vir tekens as sy asosiale gedrag dalk begin degenereer tot ántisosiale gedrag.
Ja, het Thomas dié aand op pad terug huis toe gesê, mevrou Juries is heeltemal reg. Want APD – antisocial personality disorder – is nie bloot ’n persoonlikheidsverandering nie, eerder ’n persoonlikheidsversteuring. APD kan selfs met sosiopatiese gedrag geassosieer word, ’n mediese en kliniese kondisie wat meebring dat die lyer mettertyd ’n totale minagting ontwikkel vir sy medemens, empatie verloor vir ander se gevoelens.
Jimmel, wat probeer jy sê, Thomas?
Hy sê hy het self al sulke gevalle teëgekom, van APD-pasiënte wat begin om die grense tussen reg en verkeerd te verontagsaam.
Jy bedoel hulle oortree die wet?
Kriminele gedrag is ’n gevaarlike uitvloeisel daarvan, het hy gesê. En hulle het ooreengekom om ’n ogie te hou.
Antonie kyk uiteindelik om na waar sy op sy bed sit.
“Pla ek?” vra sy. “Waarmee was jy besig?”
“Niks nie. Besig met voorbereiding vir Maandag se wiskunde. Kan ek môre by Oupa gaan kuier? Ek moet hom iets vra oor algoritmes.”
“Natuurlik sal ek jou vat.” Of sal sy kan? Nee, sy wil met Rolf gaan praat oor sy pille, oor die Aricept, en ’n afspraak by sy dokter probeer kry. “Maar bietjie later, ek en Oupa moet eers gesels, ek wil hom Maandag dokter toe vat.”
“Ek dog Oupa is orraait.”
“Dis nie oor sy val nie, daardie skrape is al amper gesond. Slaaploosheid. En jy weet hoe hardkoppig hy is. As ek hom nie vat nie, sal hy nooit self by ’n dokter uitkom nie.”
Donna loer weer na die swart skerm. Waarna het hy gesit en kyk? Sy het al gewonder oor Antonie se seksuele belangstellings en behoeftes. Hy word oor twee maande agtien, volgende jaar in matriek. En hy is aantreklik. Stel hy belang in meisies? Ja, natuurlik, watter jong man stel nie in meisies belang nie? En die neuroloog het genoem dat niks hom verhoed om eendag kinders te hê nie, selfs al is hy vir die res van sy lewe in ’n rolstoel. Is dit waarna hy gekyk het toe sy en Thomas aan die deur klop? Na foto’s van sexy vroue? Terwyl hy wonder oor watter meisie van