Transport w przedsiębiorstwie. Wojciech Budzyński
lub może sam nawiązać kontakt z przewoźnikiem, zawierając umowę o przewóz. W drugim przypadku wszelkie obowiązki spedytora eksporter bierze na siebie, oszczędzając jednak prowizję z tytułu umowy spedycji.
3.2.
Umowy ramowe w transporcie i spedycji
Zleceniodawca usług transportowych, chcąc zapewnić sobie stałą obsługę transportowo-spedycyjną, decyduje się najczęściej na zawarcie z przewoźnikiem lub kilkoma przewoźnikami umowy ramowej. Umowę taką może także zawrzeć ze spedytorem. Wówczas dokonuje uregulowania ogólnych warunków współpracy z tymi podmiotami, co upraszcza zawieranie późniejszych umów na wykonanie konkretnego przewozu. Dalsze umowy zawierane są poprzez proste zlecenia transportowe czy zlecenia spedycyjne, w których nie istnieje konieczność uściślania warunków ogólnych, a jedynie należy powołać się na obowiązującą umowę ramową.
Umowa ramowa (ang. master agreement, general agreement) jest zgodnym oświadczeniem woli dwóch lub więcej stron w zakresie ogólnych warunków współpracy. Umowa ramowa nie jest umową nazwaną, to znaczy nie występuje w Kodeksie cywilnym, nie jest też uregulowana w innych przepisach prawnych (poza ustawą Prawo zamówień publicznych), a została wykreowana jedynie przez praktykę gospodarczą. W związku z tym, że nie precyzuje ona zazwyczaj wszystkich istotnych elementów umowy, nie jest umową przewozu. Umowa ramowa przewiduje jedynie tryb ich doprecyzowania poprzez późniejsze uzgodnienia pomiędzy partnerami.
Skoro umowa ramowa nie spełnia kodeksowych wymogów dla umowy przewozu do momentu uzgodnienia warunków istotnych, wymagane jest dokonanie tych uzgodnień pomiędzy stronami na późniejszym etapie ich współpracy. Wykazuje ona pewne podobieństwa do umowy przedwstępnej. Podobnie jak umowa przedwstępna, polega na organizowaniu procesu zawierania umów w przyszłości.
Umowa ramowa przystosowana jest do wielokrotnego zawierania określonego rodzaju umów względem niej wykonawczych. Ustala się w niej sposób zawierania umów wykonawczych i pewne elementy ich treści.
Definicja umowy ramowej pojawia się w Prawie zamówień publicznych. Umowa ramowa oznacza tam umowę zawartą między zamawiającym a jednym lub większą liczbą wykonawców, której celem jest ustalenie warunków dotyczących zamówień publicznych, jakie mogą zostać udzielone w danym okresie, w szczególności cen i − jeżeli zachodzi taka potrzeba − przewidywanych ilości.
Generalnie, podstawą zawierania umów ramowych jest tzw. swoboda umów w Prawie cywilnym. Właściwy tam zapis (art. 3531) brzmi: „strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego”.
Skoro umowa ramowa odpowiada roli ogólnych warunków przewozu (a w przypadku spedytora ogólnych warunków usług spedycyjnych) lub mówiąc w sposób uniwersalny – roli ogólnych warunków umowy, ukierunkowanych na współpracę z konkretnym przewoźnikiem lub spedytorem, trzeba przypomnieć, że na warunki te (a zatem także na umowę ramową) należy powołać się w umowie (włączyć je do umowy). Tego typu powołanie znajduje się w umowie wykonawczej.
Umowa ramowa zawiera głównie tzw. elementy podmiotowo istotne (łac. accidentalia negoti). Są to elementy, które nie wpływają na istotę umowy, głównie wskazane w poprzednich podrozdziałach jako klauzule uzupełniające czy warunki ogólne. Umowa ramowa nie zawiera natomiast elementów przedmiotowo istotnych (łac. essentialia negoti), bez których czynność prawna danego typu nie mogłaby dojść do skutku i które ją indywidualizują pod względem prawnym, a inaczej mówiąc, określają typ danej umowy, tutaj − umowy przewozu. Dla umowy przewozu, jak już wskazywano, są to: przedmiot umowy (towar), miejsce załadunku i wyładunku oraz cena, czyli wynagrodzenie przewoźnika. W przypadku współpracy ze spedytorem przedmiot umowy jest zwykle rozszerzany o konkretny zakres świadczonych usług, a pozostałe elementy istotne pozostają bez zmian.
Wśród funkcji umów ramowych można wskazać:
➤ ustalenie woli wzajemnej współpracy pomiędzy stronami (długookresowa wizja współpracy);
➤ doprecyzowanie warunków zasadniczych umowy (szczególnie w zakresie przedmiotu umowy czy sposobu płatności wynagrodzenia przewoźnika lub spedytora);
➤ określenie warunków umowy na wypadek niewłaściwej jej realizacji i konieczności dochodzenia roszczeń (w zakresie kar umownych, arbitrażu lub sądu powszechnego, prawa właściwego, obowiązków w obszarze dokumentacji);
➤ wskazanie zasad zwalniania od odpowiedzialności umownej (w zakresie siły wyższej, wypowiedzenia umowy);
➤ określenie warunków uściślających umowę (uniemożliwiających różną interpretację warunków) w zakresie tekstu autentycznego czy wykładni zwyczajów handlowych.
Wśród elementów umowy ramowej można wskazać części główne i poszczególne klauzule umowne. Części główne to:
● elementy porządkowe,
● elementy zasadnicze,
● elementy uzupełniające,
● załączniki i umowy uzupełniające.
Przykładowe elementy umowy ramowej z przewoźnikiem, ze szczegółowym wskazaniem klauzul umownych, są podobne do elementów zawartych w tabeli zatytułowanej Przykładowe klauzule umowy przewozu. Należy jednak w tym przypadku pominąć tzw. istotne elementy umowy (w znaczeniu prawnym), czyli dokładne doprecyzowanie przedmiotu umowy, a ponadto miejsca załadunku i wyładunku oraz ceny (wynagrodzenia przewoźnika). Kwestie te dopracowywane są na dalszym etapie (poprzez umowy wykonawcze).
3.3.
Ogólne warunki przewozu
Przy negocjowaniu ogólnych warunków przewozu (OWP) zadaniem zleceniodawcy czy przewoźnika jest włączenie tych warunków do umowy. Czasami sytuacja negocjacyjna wymaga zrobienia tego w sposób delikatny, aby nie prowokować partnera do odrzucenia tych warunków w całości. Przy okazjonalnych przewozach spotyka się stanowisko przewoźnika mające na celu przeforsowanie swoich warunków ogólnych w całości, co wiąże się z tym, że zleceniodawca niezbyt często takie warunki posiada.
W związku z powyższym na uwagę zasługują zmiany w Prawie cywilnym, które dotyczą włączania warunków ogólnych do umowy. Do niedawna konieczne było włączenie do umowy załącznika z OWP, przy czym można było to zrobić w momencie zawierania umowy.
Zgodnie z ustawą o zmianie ustawy Kodeks cywilny25 nowe brzmienie art. 384 jest następujące: „§ 1. Ustalony przez jedną ze stron wzorzec umowy, w szczególności ogólne warunki umów, wzór umowy, regulamin, wiąże drugą stronę, jeżeli został jej doręczony przed zawarciem umowy”. Tak więc stwierdzenie „przy zawarciu umowy” zostało zastąpione zapisem „przed zawarciem umowy”. Stwarza to inną sytuację prawną. Obecnie OWP należy udostępnić partnerowi wcześniej, a najlepiej jest to zrobić umieszczając tekst OWP na stronie internetowej przewoźnika lub zleceniodawcy albo przesyłając je partnerowi. W umowie należy oczywiście OWP przywołać, pisząc, że umowa podlega tym warunkom.
W paragrafie 2 art. 384 Kodeksu cywilnego zastrzega się, że „w razie gdy posługiwanie się wzorcem jest w stosunkach danego rodzaju zwyczajowo przyjęte, wiąże on także wtedy, gdy druga strona mogła się z łatwością dowiedzieć o jego treści. Jeżeli jedna ze stron posługuje się wzorcem umowy w postaci elektronicznej, powinna udostępnić go drugiej stronie przed zawarciem umowy w taki sposób, aby mogła ona wzorzec ten przechowywać i odtwarzać w zwykłym toku czynności”.
Powyższe
Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz o zmianie niektórych innych ustaw, Dz. U. nr 82, poz. 557.