Transport w przedsiębiorstwie. Wojciech Budzyński
przez strony. Wybór prawa jest dokonany wyraźnie lub w sposób jednoznaczny wynika z postanowień umowy bądź okoliczności sprawy. Strony mogą dokonać wyboru prawa właściwego dla całej umowy lub tylko dla jej części. Strony mogą też w każdym czasie umówić się, że umowa podlega prawu innemu niż to, które dla tej umowy było uprzednio właściwe. Zmiana prawa właściwego dokonana przez strony po zawarciu umowy nie narusza ważności umowy.
W sytuacji, gdy strony nie wybrały prawa, a zaistniał spór pomiędzy nimi i zachodzi konieczność ustalenia, które prawo jest prawem właściwym, należy odwołać się do art. 5 rozporządzenia, który dotyczy bezpośrednio umowy przewozu. Stanowi on, że w zakresie, w jakim nie dokonano wyboru prawa właściwego dla umowy przewozu towarów zgodnie z art. 3, prawem właściwym dla takiej umowy jest prawo państwa, w którym przewoźnik ma miejsce zwykłego pobytu, pod warunkiem że w tym samym państwie znajduje się:
− miejsce przyjęcia towaru do przewozu lub
− miejsce dostawy lub
− miejsce zwykłego pobytu nadawcy.
Jeżeli warunki te nie są spełnione, stosuje się prawo państwa, w którym znajduje się uzgodnione przez strony miejsce dostawy.
W powyższy sposób ma obowiązek wybrać prawo sąd państwowy lub arbitraż, jeżeli strony zdecydowały się na ten tryb rozstrzygania sporów.
Rozdział 3
Zawieranie umów transportowych
3.1.
Sposoby zawierania umów z przewoźnikami i spedytorami
Gestia transportowa jest to wynikające z umowy prawo do zorganizowania transportu, połączone z obowiązkiem pokrycia jego kosztów. Zgodnie z przyjętą formułą handlową gestia może być zachowana w ręku sprzedającego, kupującego lub też podzielona pomiędzy nich. Zawierając kontrakt, partnerzy umowy powinni uzgodnić, który z nich i na jakim odcinku posiada gestię transportową. Partnerzy robią to zazwyczaj na podstawie terminów Incoterms 2010.
Dzięki posiadaniu gestii transportowej możliwe jest kontrolowanie procesu transportowego, a ponadto wykorzystanie własnego środka transportu czy zaangażowanie krajowego spedytora. Przejęcie gestii przez dostawcę nie musi oznaczać przejęcia ryzyka transportowego, co wynika przykładowo z baz dostawy grupy C, ustalonej według Incoterms 2010. Kupujący powinien mieć tego świadomość przy negocjowaniu tych kwestii. Szerzej omówiono ten problem w części poświęconej bazie dostawy.
Zawierając kontrakt, partnerzy umowy powinni dokładnie uzgodnić, który z nich i na jakim odcinku posiada gestię transportową.
Strona posiadająca gestię transportową zawiera umowę przewozu z przewoźnikiem. Może w tym pośredniczyć spedytor i wówczas zleceniodawca zawiera umowę spedycyjną ze spedytorem o zorganizowanie procesu transportowego.
Na etapie zawierania umów z przewoźnikami i spedytorami pojawia się wiele pytań, na które próbuje znaleźć odpowiedź zleceniodawca. Najważniejsze z nich to:
− jakie prawa zleceniodawcy należy zabezpieczyć w umowie transportowej, a jakie w spedycyjnej?
− czy w transporcie i spedycji należy posługiwać się wyłącznie zleceniem?
− które ograniczenia odpowiedzialności przewoźnika nie będą skuteczne pomimo uwzględnienia ich w umowie?
Zanim przejdziemy do odpowiedzi na te pytania, należy wskazać podstawowe zasady zawierania umów, ze szczególnym uwzględnieniem umów o świadczenie usług, bo z tego typu umowami mają do czynienia w tym przypadku zarówno zleceniodawca, jak i przewoźnik oraz spedytor.
Umowa jest zgodnym oświadczeniem woli stron. W umowach przewozu występują najczęściej dwie strony − zleceniodawca usługi i jej wykonawca. Przy usłudze transportowej drugą stroną będzie przewoźnik, a przy usłudze spedycyjnej – spedytor.
Zgodnie z art. 60 Kodeksu cywilnego, z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny. Zapis ten umożliwia uproszczenie zawierania umów w transporcie i spedycji. Umowa taka może mieć dowolną formę, także ustną. To jedynie w celach dowodowych wydaje się rozsądne sformalizowanie takiego procesu do formy pisemnej, chociażby tzw. zlecenia transportowego czy zlecenia spedycyjnego.
Normalnie umowa może być zawarta poprzez:
➤ złożenie i akceptację oferty (ofertę może złożyć też kupujący);
➤ negocjacje;
➤ wygranie aukcji lub przetargu.
Wszystkie te sposoby można wykorzystać do celu zawierania umów przewozowych i spedycyjnych.
Umowa polega na zabezpieczeniu przez strony swoich interesów, z uwzględnieniem ryzyk. Poznanie takich ryzyk, przynajmniej najistotniejszych, przed zawarciem umowy należy więc do dobrych zachowań kupieckich.
Najczęstsze problemy dochodzone wobec przewoźnika przez zleceniodawcę to reklamacje z tytułu:
− uszkodzenia towaru,
− zaginięcia części towaru,
− zaginięcia całej partii towaru,
− niedotrzymania terminu dostawy.
Roszczenia mogą dotyczyć towaru lub kwestii handlowych. Roszczenia towarowe wynikają ze sposobu realizacji świadczenia towarowego, czyli przewozu towaru. Są to najczęściej:
● brak zgodności w zakresie jakości towaru (uszkodzenie, pogorszenie jakości);
● braki ilościowe;
● wady opakowania powstałe podczas transportu lub składowania;
● niedotrzymanie terminu dostawy.
Roszczenia handlowe wynikają z niezachowania innych warunków umownych. Są to najczęściej:
● niedotrzymanie ustaleń cenowych;
● nieprawidłowości w wystawieniu dokumentów;
● zastosowanie niewłaściwego transportu;
● opóźnienia w przekazaniu właściwych instrukcji.
Roszczenia handlowe kieruje zarówno zleceniodawca do przewoźnika czy spedytora, jak i te podmioty w stosunku do zleceniodawcy. Obie strony zazwyczaj dokonują właściwych zabezpieczeń w zawieranych umowach, odnośnie do ryzyk handlowych. Odpowiedzialność przewoźnika i spedytora w zakresie roszczeń towarowych jest natomiast dokładnie uregulowana w obowiązujących przepisach i inne uregulowanie tych kwestii w umowie może okazać się nieskuteczne.
Umowa przewozu jest to umowa polegająca na tym, że jedna z jej stron – przewoźnik zobowiązuje się do przewiezienia osób lub rzeczy w ramach działalności własnego przedsiębiorstwa, a druga strona – do zapłaty w zamian za to wynagrodzenia.
Podstawowym obowiązkiem przewoźnika jest przewiezienie przesyłki do miejsca przeznaczenia oraz jej wydanie osobie wskazanej w umowie jako odbiorca. Przesyłka powinna być wydana:
− w całości,
− w stanie niepogorszonym,
− we właściwym terminie.
Podstawowym obowiązkiem wysyłającego jest zapłacenie przewoźnego (frachtu) oraz innych należności. Do obowiązków wysyłającego przy umowie o przewóz należy także dostarczenie przewoźnikowi przesyłki w określonym miejscu i czasie. Przesyłka