Transport w przedsiębiorstwie. Wojciech Budzyński
jeżeli rozpoczęcie lub wykonanie przewozu zostało czasowo wstrzymane wskutek okoliczności zachodzących po stronie przewoźnika;
● prawo do zmiany umowy w czasie przewozu, czyli do dysponowania przesyłką, przy czym zakres tych uprawnień zależy od specyfiki danej gałęzi transportu oraz od konkretnych przepisów obowiązujących w tym zakresie.
Odnosząc ogólne sposoby zawierania umów do umowy przewozu, można stwierdzić, że do takiej umowy może dojść poprzez:
➤ złożenie oferty i jej przyjęcie (umowa wielodokumentowa);
➤ negocjacje (umowa jednodokumentowa);
➤ przetarg (indywidualny lub poprzez platformę przetargową – giełdę transportową).
W ramach umów zawieranych w formie oferty zleceniodawca posługuje się bardzo często zleceniem transportowym. Zlecenia transportowe to w sensie prawnym oferta zakupu usług transportowych. Po jego potwierdzeniu dochodzi do zgodnego oświadczenia woli partnerów i umowa przewozu zostaje zawarta.
W określonych przypadkach, opisanych w dalszej części rozdziału, przyjęcie oferty może być milczące, czyli brak odpowiedzi ze strony przewoźnika spowoduje zawarcie umowy przewozu.
W praktyce transportowej spotyka się często określenia:
● oferta frachtu – na ofertę składaną przez świadczącego usługę transportową (przewoźnika);
● oferta ładunku – na ofertę składaną przez kupującego usługę transportową (zleceniodawcę).
Tak, jak w normalnej działalności handlowej, ofertę może złożyć każda ze stron. Wówczas druga strona ją akceptuje, odrzuca lub proponuje zmiany w tej propozycji.
Każda umowa musi posiadać tzw. elementy przedmiotowo istotne, bez których nie można jej uznać za kompletną. Elementami przedmiotowo istotnymi umowy przewozu są oznaczenia:
− trasy przewozu – oznaczenie jedynie punktu początkowego i końcowego,
− wynagrodzenia przewoźnika − czyli ceny usługi,
− przedmiotu przewozu.
Kwestie te reguluje art. 774 ustawy Kodeks cywilny, dotyczący przewozu rzeczy.
Zgodnie z Prawem przewozowym przewoźnik jest zwolniony z obowiązku zawarcia umowy przewozu:
➤ w okolicznościach uniemożliwiających przewóz, których przewoźnik nie mógł uniknąć ani zapobiec ich skutkom (siła wyższa);
➤ gdy klient nie zastosował się do przepisów przewozowych;
➤ ze względu na przedmiot przewozu, gdy przewoźnik nie miał możliwości wykonania umowy przy użyciu posiadanych środków i urządzeń transportowych (chodzi tutaj głównie o brak środków transportowych posiadających odpowiednią przestrzeń ładunkową).
Prawo przewozowe, Kodeks cywilny i konwencje przewozowe (np. CMR) nie regulują formy, w jakiej powinna zostać zawarta umowa przewozu towarów. Najczęściej dochodzi do wymiany faksów lub e-maili. Na giełdach transportowych umowy zawierane są poprzez zapis negocjacji toczonych za pomocą komunikatorów. Czasami umowy takie zawierane są w formie ustnej przez telefon.
Według art. 66 ustawy Kodeks cywilny oświadczenie drugiej stronie woli zawarcia umowy stanowi ofertę, jeżeli określa istotne postanowienia tej umowy. Chodzi tutaj o elementy przedmiotowo istotne, które wymieniono powyżej.
Zlecenie transportowe, jak wskazaliśmy wyżej, stanowi ofertę zakupu usługi transportowej i powinno zawierać elementy przedmiotowo istotne przyszłej umowy. Może ono także wskazywać termin ważności, czyli okres, w ciągu którego akceptacja zlecenia przez przewoźnika doprowadzi do umowy pomiędzy stronami. Gdy nie oznaczono terminu ważności, oferta (czyli też zlecenie):
➤ złożona w obecności drugiej strony albo za pomocą środka bezpośredniego porozumiewania się na odległość − wiąże w przypadku akceptacji niezwłocznej;
➤ złożona w inny sposób − do upływu terminu, w którym można było w zwykłym toku czynności otrzymać odpowiedź wysłaną bez nieuzasadnionego opóźnienia.
Zawarcie dowolnej umowy następuje zazwyczaj w ten sposób, że jedna strona (oferent) składa ofertę, a druga strona (oblat – adresat oferty) ją przyjmuje. Niezbędne jest więc współdziałanie obu stron umowy. Wyjątkiem od tej zasady jest sytuacja milczącej akceptacji oferty.
Według art. 68 pkt 2 ustawy Kodeks cywilny, jeżeli przedsiębiorca otrzymał od osoby, z którą pozostaje w stałych stosunkach gospodarczych, ofertę zawarcia umowy w ramach swej działalności, brak niezwłocznej odpowiedzi poczytuje się za przyjęcie oferty.
Taka sytuacja polega na tym, że przewoźnik może otrzymać od zleceniodawcy, z którym pozostaje w stałych stosunkach gospodarczych, ofertę zawarcia umowy w ramach prowadzonej przez siebie działalności przewozowej. Ofertą taką będzie też zlecenie transportowe. Wówczas brak niezwłocznej odpowiedzi oznacza milczące przyjęcie przez niego tej oferty czy stanowiącego ofertę zlecenia transportowego. W efekcie, pomimo braku odpowiedzi, następuje zawarcie umowy przewozu wiążącej obie strony.
O stałych stosunkach gospodarczych można mówić jedynie wtedy, gdy uprzednio pomiędzy tymi stronami istniały już nawiązane wcześniej stałe kontakty, które doprowadziły do wytworzenia się zwyczajowego, stałego, uproszczonego trybu zawierania umów przewozu. Kwestie takie mogą być uregulowane w umowie ramowej, zawierającej zasady współpracy przy obsłudze transportowej danego przedsiębiorcy.
Generalnie chodzi o to, żeby czynność drugiej strony (tu najczęściej przewoźnika lub spedytora) była łatwa do przewidzenia, a do zawarcia umowy doszło wręcz rutynowo i automatycznie. Pojedyncze umowy przewozu, zawierane incydentalnie pomiędzy stronami, nie oznaczają automatycznie stałych stosunków gospodarczych.
Zawarcie umowy w drodze milczącej akceptacji może nastąpić jedynie w przypadku braku niezwłocznej odpowiedzi. Oznacza to brak nieuzasadnionego opóźnienia, a nie musi być to odpowiedź natychmiastowa. Kwestię tę zawsze należy interpretować pod kątem możliwości danego przedsiębiorcy. Wyznaczenie przewoźnikowi szczególnie krótkiego okresu, na przykład 30 minut, na odrzucenie zlecenia transportowego może zostać zinterpretowane nie jako termin niezwłoczny, lecz jako wymóg natychmiastowego zajęcia stanowiska. Przewoźnik musi być w stanie w tym terminie przeanalizować zaproponowane warunki umowy i sporządzić oraz wysłać pisemną odpowiedź na otrzymaną ofertę czy zlecenie, szczególnie w sytuacji, gdy nie godzi się na proponowane warunki lub nie posiada wolnego środka transportowego.
Zgodnie z art. 68 pkt 1 ustawy Kodeks cywilny w stosunkach pomiędzy przedsiębiorcami odpowiedź na ofertę z zastrzeżeniem zmian lub uzupełnień niezmieniających istotnych treści oferty poczytuje się za jej przyjęcie. W takim wypadku strony wiąże umowa o treści określonej w ofercie, z uwzględnieniem zastrzeżeń zawartych w odpowiedzi na nią. Przepisu tego paragrafu nie stosuje się jednak:
➤ jeżeli w treści oferty wskazano, że może ona być przyjęta jedynie bez zastrzeżeń, albo
➤ gdy oferent niezwłocznie sprzeciwił się włączeniu zastrzeżeń do umowy, albo
➤ gdy druga strona w odpowiedzi na ofertę uzależniła jej przyjęcie od zgody oferenta na włączenie zastrzeżeń do umowy, a zgody tej niezwłocznie nie otrzymała.
Oznacza to,