Rachunkowość finansowa z uwzględnieniem MSSF. Отсутствует
pierwszej kolejności należy określić, jaka część wartości początkowej środka przypadała na wymieniany silnik. Jeżeli nie jest znana jego wartość na dzień przyjęcia do użytkowania, można przyjąć, że była ona równa aktualnej jego wartości. Ponieważ rozpoczynając amortyzację, uznano, że cały środek (łącznie z silnikiem) będzie amortyzowany przez 10 lat, a okazało się, że po 5 latach silnik należy wymienić, to oznacza, że część wartości silnika nie została jeszcze umorzona. Wartość tę obliczyć można następująco:
Wartość początkowa środka po wymianie części składowej będzie następująca:
Odjęcie od pierwotnie ustalonej wartości początkowej kwoty odpowiadającej nieumorzonej części wymienianego elementu składowego powoduje, że nie jest on podwójnie (w części „starej” i „nowej”) ujmowany w wartości środka.
Drugą przyczyną powodującą zwiększenie wartości początkowej środka trwałego, przewidzianą w ustawie o rachunkowości, jest aktualizacja wyceny [uor, art. 31 ust. 3]. Aktualizacja wyceny środków trwałych może zostać przeprowadzona tylko i wyłącznie na mocy przepisów podatkowych, a konkretnie rozporządzenia ministra właściwego do spraw finansów publicznych, do wydania którego upoważniają go postanowienia – art. 15 ust. 5 – ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych [tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r., poz. 1888 ze zm.]. Obecnie decyzja o aktualizacji wyceny środków trwałych może zostać podjęta w przypadku wzrostu cen nakładów inwestycyjnych o więcej niż 10% (w okresie 3 kwartałów w roku poprzedzającym rok podatkowy w stosunku do analogicznego okresu roku ubiegłego). W Polsce taka aktualizacja miała miejsce kilkakrotnie, z tym że ostatnia przeprowadzana była 1 stycznia 1995 r. Dotychczas aktualizacja wyceny polegała na przeliczeniu wartości początkowej zgodnie ze wskaźnikami publikowanymi przez GUS. Wskaźniki zależały od rodzaju (grupy) środków trwałych oraz ich wieku. Aktualizacja wartości początkowej środków trwałych prowadzona była metodą szczegółową, to znaczy wartość początkowa i dotychczasowe umorzenie każdego z osobna środka trwałego przeliczano przy zastosowaniu właściwego dla niego wskaźnika. Po przemnożeniu wartości początkowej i umorzenia danego środka uzyskuje się jego wartość zaktualizowaną, dlatego ewidencji księgowej podlega jedynie różnica pomiędzy wartością zaktualizowaną a wartością sprzed aktualizacji. Na skutek aktualizacji wyceny środków trwałych oprócz zwiększenia ich wartości początkowej i dotychczasowego umorzenia powstaje kapitał (rezerwowy) z aktualizacji wyceny.
Obliczenia i księgowania związane z aktualizacją wyceny środków trwałych przedstawia przykład 4.4.
Przykład 4.4
Aktualizacja wyceny środków trwałych
Założenia
Środek trwały o wartości początkowej 450 000 i dotychczasowym umorzeniu 225 000 przeszacowano wskaźnikiem 1,8.
Rozwiązanie
| Wyszczególnienie | Wartość przed przeszacowaniem | Wskaźnik | Wartość po przeszacowaniu | Różnica z przeszacowania (do zaksięgowania) |
| [1] | [2] | [3] = [1]×[2] | [4] = [3] – [1] | |
| Wartość początkowa | 450 000 | 1,8 | 810 000 | 330 000 |
| Umorzenie | 225 000 | 1,8 | 405 000 | 180 000 |
Objaśnienia
(1) – zaksięgowanie różnicy z przeszacowania wartości początkowej środka trwałego 330 000,
(2) – zaksięgowanie różnicy z przeszacowania dotychczasowego umorzenia środka trwałego 180 000.
Jeżeli obiekt, którego wartość początkowa i umorzenie zostały zaktualizowane, podlega rozchodowi, likwidacji lub jeżeli stwierdzano jego niedobór, to następuje przeksięgowanie przyrostu wartości netto środka trwałego z tytułu przeszacowania na konto kapitału zapasowego (księgowania: Dt „Kapitał z aktualizacji wyceny”, Ct „Kapitał zapasowy”).
4.2.2. Amortyzacja środków trwałych
W związku z długoletnim zaangażowaniem w działalności gospodarczej środki trwałe stopniowo tracą swoją wartość, innymi słowy zużywają się. Zużycie środków trwałych jest skutkiem ich używania lub upływu czasu. Powodują go następujące czynniki:
• zużycie fizyczne, które wynika z faktycznego zaangażowania środków w działalności gospodarczej, na skutek czego w sposób naturalny maleje ich wartość,
• zużycie ekonomiczne, czyli spadek wartości środków trwałych w związku z rosnącym postępem naukowo-technicznym powodującym, że stare środki trwałe wypierane są przez bardziej nowoczesne, mimo iż te pierwsze znajdują się jeszcze w dobrym stanie fizycznym,
• zużycie prawne, występujące w sytuacji wygaśnięcia umów dotyczących odpłatnego użytkowania środków trwałych czy też w przypadku zaistnienia innych prawnych ograniczeń w zakresie użytkowania określonych środków trwałych (np. emitujących zbyt wysoki poziom zanieczyszczeń).
Zużywanie się środków trwałych, przy założeniu kontynuowania działalności, wymaga ich odtworzenia. Zarówno fakt utraty wartości przez środki trwałe na skutek ich zużycia, jak i konieczność ich odtworzenia mają swoje odbicie w rachunkowości. Zużycie powoduje bowiem z jednej strony obniżenie wartości początkowej środków trwałych, z drugiej zaś jest ono równolegle zaliczane do kosztów danego podmiotu. Wyrazem tego są dokonywane odpisy umorzeniowe i amortyzacyjne.
Umorzenie to równowartość zużycia środków trwałych korygująca ich wartość początkową (brutto) do wartości netto.
Amortyzacja to systematyczne rozłożenie w czasie obciążeń wyniku finansowego wartością aktywów trwałych przez ich ekonomicznie uzasadniony okres [Gmytrasiewicz, Karmańska, 2006, s. 68].
Wysokość odpisów amortyzacyjnych jest uzależniona od trzech elementów:
• wartości środka, która podlega amortyzacji,
• przewidywanego okresu użytkowania, który może być wyrażony liczbą lat bądź przewidywaną wydajnością środka,
• wybranej metody amortyzacji mającej wpływ na wysokość (rozkład) ponoszonych przez jednostkę kosztów z tytułu amortyzacji w poszczególnych latach, w których zaplanowano dany środek umorzyć; ponieważ kwota kosztów ujętych w ciągu okresu może mieć wpływ zarówno na wycenę zapasów, jak i na kształtowanie się wyniku finansowego, dlatego też wybór metody amortyzacji może być jednym z elementów polityki bilansowej prowadzonej przez przedsiębiorstwo.
Zasadniczo umorzeniu podlega cała wartość początkowa środka trwałego. Jednak w wielu przypadkach w momencie likwidacji obiektu uzyskuje się wartościowe odpady, które mogą być sprzedane lub w inny sposób wykorzystane przez jednostkę. Określa się je jako wartość pozostałości (wartość końcową lub rezydualną). Wartość pozostałości środka trwałego to szacowana przez jednostkę cena sprzedaży netto możliwa do uzyskania w momencie jego przewidywanego rozchodu (np. planowanej sprzedaży, likwidacji), ustalona na dzień przyjęcia środka trwałego do używania. Wartość pozostałości środka trwałego jest pomijana, jeżeli zgodnie z przyjętymi przez jednostkę kryteriami można ją uznać za nieistotną [KSR 11, pkt 8.6]. Jeżeli w momencie rozpoczęcia amortyzowania środka trwałego jednostka jest w stanie określić tę wartość, to