Piketty i co dalej?. Отсутствует
odzwierciedlenie zmiany ilości kapitału efektywnego. Równanie szacunkowe Piketty’ego, czyli równanie [7], jako poprawną miarę kapitału efektywnego przyjmuje produkt kapitału wykorzystanego w produkcji oraz technologiczny przyrost kapitału AK.
Rysunek 4.1. Stopa wzrostu współczynnika kapitału do produkcji oraz udziału kapitału w dochodzie narodowym. (A) lata 1910–1950 (lata 1929–1950 dla Stanów Zjednoczonych), (B) 1980–2010
Źródło: Szacunki oparte na danych zaczerpniętych z: T. Piketty, G. Zucman, Capital is Back: Wealth-Income Ratios in Rich Countries 1700–2010, „Quarterly Journal of Economics” 2014, 129, no. 3, s. 1255–1310. Wartości zostały wyrażone w postaci zmiany procentowej w ujęciu rocznym. Dane za pierwszy okres dla Stanów Zjednoczonych dotyczą lat 1929–1950, a nie 1910–1950, ponieważ nie da się pozyskać danych z 1910 roku na temat udziału dochodów z kapitału w dochodzie narodowym USA.
Wiele opisywanych przez Piketty’ego wstrząsów gospodarczych mogło wpłynąć na wycenę rynkową kapitału, niekoniecznie zmieniając ilość kapitału wykorzystywanego w produkcji. Weźmy na przykład wzrost prawdopodobieństwa, że dana fabryka zostanie w przyszłości znacjonalizowana. Wartość rynkowa kapitału ulokowanego w takiej fabryce zależy od przyszłych przepływów pieniężnych, a więc wartość ta spadnie. W samej produkcji nie dojdzie jednak do żadnych zmian: fabryka będzie wykorzystywać w produkcji tę samą ilość kapitału i ten sam proces produkcyjny.
Empirycznym odpowiednikiem wyeliminowania efektu wyceny jest usunięcie z miary β zysków kapitałowych. Innymi słowy, alternatywą jest przyjmowanie w obliczeniach wartości księgowej kapitału. Przyjmowanie wartości księgowej kapitału pozwala wyeliminować efekt wyceny z β, ale wiąże się również z wyeliminowaniem wszelkiego kapitału niematerialnego, czyli na przykład patentów czy wartości marki.
Gdyby przyjąć wartości księgowe, β nie zmienia się zgodnie z kształtem litery U w okresie, w którym trend ten wykazuje udział dochodów z kapitału w dochodzie narodowym. Rysunek 4.2 przedstawia stopę wzrostu β w tych samych czterech krajach co powyżej. Słupki w kolorze jasnoszarym przedstawiają wartości z uwzględnieniem zysków kapitałowych, a słupki czarne z wyłączeniem zysków kapitałowych. Gdy zyski kapitałowe są uwzględniane, obserwujemy wyraźny układ U we wszystkich czterech krajach – w latach 1910–1950 β maleje, a w latach 1980–2010 rośnie. Po wyłączeniu z obliczeń zysków kapitałowych w żadnym z krajów schemat U nie występuje. W latach 1910–1950 β rośnie we wszystkich krajach europejskich, a maleje tylko w Stanach Zjednoczonych. W latach 1980–2010 obserwujemy spadek β we wszystkich krajach anglosaskich.
Rysunek 4.2. Stopa wzrostu współczynnika kapitału do produkcji z uwzględnieniem zysków kapitałowych oraz z ich wyłączeniem. (A) lata 1910–1950 (lata 1929–1950 dla Stanów Zjednoczonych), (B) 1980–2010
Źródło: Szacunki oparte na danych zaczerpniętych z: T. Piketty, G. Zucman, Capital is Back: Wealth-Income Ratios in Rich Countries 1700–2010, „Quarterly Journal of Economics” 2014, 129, no. 3 (1 sierpnia), [online:] [dostęp: 12.05.2018]. Wartości zostały wyrażone w postaci zmiany procentowej w ujęciu rocznym.
Zarówno Rognlie, jak i Bonnet ze współpracownikami zwracają uwagę na wpływ kapitału w postaci nieruchomości mieszkalnych oraz wzrostu cen tych nieruchomości na wzrost β w ostatnich latach77. Bonnet i zespół twierdzą, że lepszym przybliżeniem rzeczywistego wzrostu wartości kapitału w formie nieruchomości mieszkalnych jest wysokość czynszów najmu. Na tej podstawie, opierając się na wskaźnikach dotyczących czynszów, obliczyli, że współczynnik kapitału do produkcji pozostaje względnie stały albo tylko nieznacznie rośnie we Francji, Zjednoczonym Królestwie i Stanach Zjednoczonych. Wyniki te odbiegają zatem od wyników uzyskanych przez Piketty’ego, który opierał się na wartościach rynkowych. Wartość współczynnika opartego na czynszach rośnie zaś w Niemczech. Zmiany β okazują się istotnie różne z uwzględnieniem zysków kapitałowych oraz z ich wyłączeniem. Zmiany polityczne przekładające się na wzrost cen nieruchomości mieszkalnych – na przykład regulacje utrudniające budowanie nowych domów – mogą nie przełożyć się na wzrost jakości mieszkalnictwa.
Substytucyjność kapitału i pracy
Podawane przez Piketty’ego szacunki σ są znacznie wyższe od typowych wartości, z którymi można się spotkać w dotychczasowych tekstach naukowych poświęconych zagadnieniu substytucyjności kapitału i pracy. Chcąc porównać dane Piketty’ego z danymi z literatury, dokonałem przeliczenia szacunków Piketty’ego na elastyczność opartą na funkcji produkcji przed odjęciem amortyzacji. W ujęciu brutto szacunki Piketty’ego mieszczą się w przedziale od 1,7 do 2,178. Na rysunku 4.3 zostały przedstawione szacunki dostępne w literaturze fachowej, a konkretnie dane opracowane na podstawie 44 szacunków zebranych przez Chirinko, Leona-Ledesmę, McAdama i Willmana, a także w kilku artykułach napisanych później79. Szacunki Piketty’ego zostały oznaczone kolorem szarym. Mediana wartości szacunkowych zaczerpniętych z literatury wynosi 0,54, tylko kilka szacunków jest większych od 1, a niemal wszystkie są niższe od szacunków Piketty’ego.
Rysunek 4.3. Szacunki elastyczności na podstawie literatury branżowej. Szacunki Piketty’ego oznaczone na szaro. Mediana wartości szacunkowych z literatury wynosi 0,54
Źródło: Niniejszy rysunek przedstawia szacunki elastyczności zaczerpnięte z analizy literatury przeprowadzonej przez Chirinko oraz Leona-Ledesmę, McAdama i Willmana, a także z różnych artykułów napisanych później: Oberfield, Raval; Raval; Karabarbounis, Neiman; Herrendorf, Herrington, Valentinyi; Alvarez-Cuadrado, Long, Poschke; Leon-Ledesma, McAdam, Willman; Chen; Lawrence (E. Oberfield, D. Raval, Micro Data and Macro Technology, „NBER Working Papers” 2014, no. 20452 (wrzesień); D. Raval, The Micro Elasticity of Substitution and Non-Neutral Technology, [online:] http://www.devesh-raval.com/MicroElasticity.pdf [dostęp: 12.05.2018]; L. Karabarbounis, B. Neiman, The Global Decline of the Labor Share, „Quarterly Journal of Economics” 2014, 129, no. 1, s. 61–103; B. Herrendorf, C. Herrington, A. Valentinyi, Sectoral Technology and Structural Transformation, „American Economic Journal: Macroeconomics” 2015, 7 no. 4, s. 104–133; F. Alvarez-Cuadrado, N. Van Long, M. Poschke, Capital-Labor Substitution, Structural Change and the Labor Income Share, raport techniczny, Monachium: CESifo 2014; M.A. Leon-Ledesma, P. McAdam, A. Willman, Production Technology Estimates and Balanced Growth, „Oxford Bulletin of Economics and Statistics” 2015, 77, no. 1, s. 40–65; X. Chen, Biased Technical Change, Scale, and Factor Substitution in US Manufacturing Industries, „Macroeconomic Dynamics” 2016; R.Z. Lawrence, Recent Declines in Labor’s Share in US Income: A Preliminary Neoclassical Account, „NBER Working Papers” 2015, no. 21296. Szara kropka to media szacunków podanych przez Piketty’ego. Pionowa linia kreskowana to elastyczność równa 1.
Oczywiście szacunki podawane w literaturze branżowej różnią się pod względem wielu czynników, takich jak analizowany okres, założenia dotyczące tempa postępu technicznego, poziomu agregacji czy wybranej techniki ekonometrycznej. Dlaczego szacunki Piketty’ego tak istotnie różnią się od szacunków podawanych w innych opracowaniach? Jak należy podchodzić do
M. Rognlie, dz. cyt.; O. Bonnet I in.,
Zależność między elastycznością brutto i netto przedstawia Rognlie:
N oznacza w tym wzorze wartość netto, a G oznacza wartość brutto. Stosunek elastyczności netto do elastyczności brutto jest równy stosunkowi udziału dochodu z kapitału netto w dochodzie narodowym do udziału dochodu z kapitału brutto w dochodzie narodowym. Elastyczność netto ma zawsze wartość niższą od elastyczności brutto, ponieważ udział dochodów z kapitału netto w dochodzie narodowym jest zawsze mniejszy niż udział dochodów z kapitału brutto w dochodzie narodowym. Intuicyjnie wnioskujemy zatem, że każda zmiana zwrotu w ujęciu brutto przekłada się na większą zmianę zwrotu netto, więc zakładając, że stosunek K/L jest taki sam, elastyczność netto musi być mniejsza od elastyczności brutto. Z danych zebranych przez Piketty’ego i Zucmana wynika, że w Stanach Zjednoczonych w latach 1970–2010 udział dochodów z kapitału brutto w dochodzie narodowym był średnio o około 30 procent wyższy niż udział dochodów z kapitału netto. T. Piketty, G. Zucman,
R.S. Chirinko,