Neonatologia. Отсутствует
historia ludzkości. Wydaje się, że na temat pokarmu kobiecego, zasad karmienia, problemów i kłopotów związanych z karmieniem napisano już wszystko. Nie podlega dyskusji, że dla matki nowo narodzonego dziecka nie ma nic ważniejszego niż jego zdrowie i prawidłowy rozwój. Dlatego większość matek obecnie przywiązuje dużą wagę do karmienia piersią. Karmienie piersią przynosi wymierne korzyści nie tylko dziecku, lecz także kobiecie karmiącej. Buduje niezwykłą więź między matką i dzieckiem od pierwszych chwil życia, daje mu poczucie bezpieczeństwa. Karmienie piersią jest tanie i proste. Światowa Organizacja Zdrowia rekomenduje wyłączne karmienie piersią przez 6 miesięcy i utrzymanie go przynajmniej przez 2 lata przy włączaniu innej, odpowiedniej do wieku dziecka żywności uzupełniającej.
Korzyści wynikające z karmienia piersią i pozytywne efekty biologiczne wywoływane przez pokarm to między innymi:
● wpływ na błonę śluzową przewodu pokarmowego;
● wpływ na mięśniówkę przewodu pokarmowego;
● efekty naczyniowe;
● efekty endokrynne;
● efekty metaboliczne;
● wpływ na bakteryjną florę jelitową;
● działanie immunologiczne;
● wspomaganie wydzielania i działania enzymów trzustkowych;
● wspomaganie krążenia żółci.
Wpływ na błonę śluzową przewodu pokarmowego
Wśród licznych białek obecnych w pokarmie kobiecym na szczególną uwagę zasługują te, które wykazują aktywność cytoprotekcyjną, tzn. ochronną w stosunku do komórek błony śluzowej przewodu pokarmowego. Dużą ich grupę stanowią czynniki wzrostu, do których zalicza się między innymi:
● naskórkowy czynnik wzrostu (endothelial growth factor – EGF);
● insulinopodobne czynniki wzrostu (IGF-I, IGF-II);
● czynnik wzrostu hepatocytów (hepatocyte growth factor – HGF);
● transformujący czynnik wzrostu – α (transforming growth factor-α – TGF-α);
● gastryna;
● insulina;
● białka glukagonopodobne (enteroglukagon).
Czynniki wzrostu oraz inne składniki obecne w pokarmie z piersi stymulują zwiększanie masy błony śluzowej przewodu pokarmowego. Efekt ten nie jest tak dobrze widoczny u dzieci karmionych mieszankami mlecznymi humanizowanymi.
Efekty morfologiczne i biochemiczne stymulacji czynnikami wzrostu to:
● zwiększenie syntezy DNA i RNA;
● zwiększenie indeksu mitotycznego (tempa podziałów komórek nabłonka jelitowego);
● zwiększenie syntezy białek (w tym również enzymatycznych);
● zwiększenie możliwości trawienia i wchłaniania.
Wpływ na mięśniówkę przewodu pokarmowego
Karmienie piersią odgrywa niezwykle istotną rolę w dojrzewaniu aktywności motorycznej przewodu pokarmowego noworodków. Szczególnego znaczenia nabiera troficzne karmienie pokarmem matki noworodków urodzonych przedwcześnie. W pokarmie kobiecym stwierdza się obecność motyliny, enterohormonu regulującego aktywność motoryczną przewodu pokarmowego. Należy zaznaczyć, że motylina obecna w mleku z piersi ulega częściowej degradacji w kwaśnym soku żołądkowym, ale jej stężenie jest tak wysokie, że wywołuje istotne efekty biologiczne. Do efektów związanych z wpływem karmienia piersią na aktywność motoryczną przewodu pokarmowego noworodków i niemowląt zalicza się:
● przyspieszenie dojrzewania czynności motorycznej;
● zmniejszenie częstości niemigrujących kompleksów motorycznych;
● poprawa synchronizacji motorycznej odcinka odźwiernikowo-dwunastniczo-czczego;
● przyspieszenie opróżniania żołądkowego;
● przyspieszenie pasażu jelitowego.
Efekty naczyniowe
W pokarmie kobiecym znajdują się liczne neuropeptydy, w tym między innymi wazoaktywny peptyd jelitowy (vasoactive intestinal peptide – VIP). Hormon ten wykazuje szeroką aktywność biologiczną w przewodzie pokarmowym:
● wpływa na aktywność motoryczną;
● stymuluje wydzielanie wody i elektrolitów z nabłonka jelitowego;
● stymuluje przepływ krwi w naczyniach krwionośnych przewodu pokarmowego;
● rozszerzając naczynia krwionośne, zmniejsza opór naczyniowy w krążeniu trzewnym, a co za tym idzie – zwiększa jelitowy przepływ krwi; zwiększenie przepływu jelitowego krwi powoduje:
■ podniesienie zużycia tlenu w błonie śluzowej przewodu pokarmowego;
■ przyspieszenie dojrzewania strukturalnego i czynnościowego błony śluzowej.
Efekty endokrynne
Pokarm kobiecy stymuluje wydzielanie licznych enterohormonów przewodu pokarmowego, takich jak:
● gastryna;
● cholecystokinina (CCK);
● białka glukagonopodobne (glucagon-like peptides – GLPs);
● neurotensyna (NT);
● polipeptyd trzustkowy (pancreatic polypeptide – PP).
Hormony żołądkowo-jelitowe:
● odpowiadają za wszystkie przemiany związane z trawieniem i wchłanianiem pokarmu oraz wydzielaniem soków: żołądkowego, jelitowego, trzustkowego i żółci;
● regulują aktywność motoryczną jelit i przepływ krwi przez naczynia krwionośne.
Efekty metaboliczne
Pokarm kobiecy ma wpływ na liczne procesy metaboliczne rozwijającego się dziecka. Obecne w pokarmie substancje aktywne biologicznie biorą udział w:
● metabolizmie barwników żółciowych;
● gospodarce wapniowo-fosforanowej;
● gospodarce węglowodanowej;
● gospodarce wodno-elektrolitowej;
● poprawie bilansu azotowego (doskonała strawność białek);
● regulowaniu glikemii.
Wpływ na bakteryjną florę jelitową
Noworodek rodzi się z jałowym przewodem pokarmowym. W okresie pierwszych 2 dni życia dochodzi do kolonizacji przewodu pokarmowego (jelita grubego) florą bakteryjną. Karmienie piersią sprzyja dominacji pałeczek Gram-ujemnych Lactobacillus i Bifidobacterium. Czynnikiem bifidogennym, regulującym rozwój acydofilnej flory bakteryjnej, jest laktoza, obecna w pokarmie z piersi. Istotnymi czynnikami prebiotycznymi, sprzyjającymi rozwojowi bakterii, są również oligosacharydy (głównie pochodne fruktozy i galaktozy). Przewaga bakterii bifidogennych w jelicie grubym dzieci karmionych piersią wynika z obecności niestrawionych w górnym odcinku przewodu pokarmowego oligosacharydów oraz laktozy. Fermentacja oligosacharydów przez bakterie bifidogenne zwiększa ich aktywność i liczbę.
Dominacja bakterii bifidogennych hamuje rozwój bakterii patogennych wskutek:
● obniżenia pH treści jelitowej (fermentacja);
● wydzielania naturalnych antybiotyków (bakteriocyny);
● konkurencji o składniki odżywcze i receptory adhezji.
Oligosacharydy