Edukacja i gospodarka w kontekście procesów globalizacji. Kojs Wojciech
W tym miejscu czytelnik może uznać, że właśnie wpadłem w pułapkę ideologii. Otóż, jeżeli – to tylko idei, że ludzie mają prawo wiedzieć i rozumieć świat oraz współdecydować o nim i sobie. W tym ważna może być rola edukacji – uczącej spostrzegać świat, przygotowującej do aktywnego, obywatelskiego udziału w życiu społecznym. Rzetelna wiedza o problemach współczesnego świata – a należą do nich m.in. właśnie dyktat świata finansjery, wszelkie odmiany przemocy, rozmaite formy neokolonializmu (gospodarczego, finansowego, kulturowego, także zbrojnego), gospodarowanie zasobami naturalnymi i bieda, nierówne warunki egzystencji – powinna sprzyjać społecznym wyborom, które w sytuacji coraz większych obszarów demokracji przesądzają o sprawowaniu różnych form władzy.
Edukacja – nie tylko szkolna, ale również społeczna, prowadzona przez pozarządowe organizacje na rzecz demokracji i społeczeństw obywatelskich – może i powinna skłaniać do myślenia o tym, czy ogromne środki przeznaczane na zbrojenia i wszelkie wojny lub konflikty nie przyniosłyby rozwiązania wielu problemów, czy zasoby naturalne nie są przywłaszczane i wykorzystywane w sposób budzący sprzeciw, czy świat finansjery ma prawo bezkarnie wywoływać kryzysy i jeszcze z tego czerpać zyski, czy ideologowie i rozmaici doktrynerzy nie działają ze złych pobudek. Skala możliwości, ogólnie mówiąc, innego niż dotąd dysponowania wieloma dobrami (w znacznej mierze wspólnymi dobrami – budżetami, bogactwami itp.) pozostaje imponująca, a wykorzystanie tych możliwości coraz bardziej powinno zależeć nie od rozwiązań siłowych, ale od demokratycznych wyborów – wyborów mądrych, odpowiedzialnych, opartych m.in. na wiedzy o swoistych mechanizmach regulujących życie we współczesnym świecie. W kształtowanym społeczeństwie wiedzy należałoby temu sprzyjać i na to liczyć. Droga do takich rozwiązań daleka i niełatwa, ale czy nie pora najwyższa podążać nią? To wyzwanie m.in. wobec osób zajmujących się edukacją – rzetelnie przygotowanych i myślących niezależnie, wrażliwych na los innych ludzi. Wsparciem może okazać się coraz skuteczniej jednocząca wysiłki ludzi sieć komunikacyjnych powiązań, zapewne z czasem powszechnych i łatwo dostępnych. Społeczeństwo wiedzy, komunikujące się w sieci, ma szanse z powodzeniem zorganizować się i upomnieć o świat bardziej przyjazny. Ktoś powie – utopia, marzenie. Być może, ale pojawiają się warunki, aby je kiedyś spełnić. Czy bez marzeń byłoby na świecie tyle mądrości, dobra i piękna? Ale marzeniom trzeba pomóc. To rola dla edukacji, która kreuje świat z przesłaniem dobra i prawa do szczęścia wszystkich ludzi.
Schyłek ubiegłego stulecia i początek bieżącego wieku są czasem – jak się wydawało – niemożliwych zmian. Okazuje się, że wielkie przeobrażenia w życiu społecznym są możliwe. Co więcej – dokonują się w sposób pokojowy, zgodnie z pragnieniami społeczeństw. Szczególne szanse otrzymały społeczeństwa europejskie. Dlaczego nie wierzyć, że świat może być jeszcze lepszy? Dlaczego nie podjąć prób, aby to osiągnąć? W Polsce skala problemów jest – w porównaniu z licznymi państwami – stosunkowo łatwa do ogarnięcia. Nie powinno to, rzecz jasna, uspokajać i tłumaczyć bezczynności. Przeciwnie – to zachęta, by zmierzyć się z tymi wyzwaniami, także przywołanymi tu trudnościami związanymi z marnymi relacjami między gospodarką i edukacją.
Arendt H., Kondycja ludzka. Aletheia, Aletheia, Warszawa 2000.
Arendt H., Polityka jako obietnica, Prószyński i S-ka, Warszawa 2005.
Bakan J., Korporacja. Patologiczna pogoń za zyskiem i władzą, Lepszy Świat, Warszawa 2006.
Baszkiewicz J., Młodość uniwersytetów, Żak, Warszawa 1997.
Baudrillard J., Społeczeństwo konsumpcyjne. Jego mity i struktury, Sic!, Warszawa 2006.
Bauman Z., Życie na przemiał, WL, Kraków 2004.
Bielecki P., Bony edukacyjne. Granice urynkowienia edukacji, SGH, Warszawa 2005.
Chomsky N., Zysk ponad ludzi. Neoliberalizm a ład globalny, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2000.
Dolata R., Szkoła – segregacje – nierówności, WUW, Warszawa 2008.
Domański S.R., Kapitał ludzki i wzrost gospodarczy, WN PWN, Warszawa 1993.
Duda J., Orłowski R., Historia gospodarcza dla ekonomistów, UMCS, Lublin 1988.
Fitoussi J.P., Rosanvallon P., Czas nowych nierówności, Znak, Kraków 2000.
Futyma S., Wolnego rynku implikacje dla edukacji, Edytor, Toruń – Poznań 2000.
Gmytrasiewicz M., Ekonomiczne uwarunkowania szkolnictwa wyższego, PWN, Warszawa 1975.
Gmytrasiewicz M., Kluczyński J., Oświata i gospodarka, KiW, Warszawa 1971.
Harvey D., Neoliberalizm. Historia katastrofy, KiP, Warszawa 2008.
Hayek F.A. von, Konstytucja wolności, WN PWN, Warszawa 2006.
Herbst M., Edukacja jako czynnik i wynik rozwoju regionalnego. Doświadczenia Polski w perspektywie międzynarodowej, Scholar, Warszawa 2012.
Hildebrandt A., Koniec z pracą?, Fifin, Warszawa 2013.
Jarosz M. (red.), Wykluczeni. Wymiar społeczny, materialny i etniczny, INP PAN, Warszawa 2008.
Jaworska-Witkowska M., Szymański M.J. (red.), Rynek i edukacja: między przedsiębiorczością i wykluczeniem, WSEZiNS, Łódź 2010.
Jezierski A., Leszczyńska C., Historia gospodarcza Polski, Key Text, Warszawa 2001.
Jeżowski A., Ekonomika oświaty, Dom Wydawniczy ABC. Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2006.
Komitet Ekspertów do spraw Edukacji Narodowej, Edukacja narodowym priorytetem. Raport o stanie i kierunkach rozwoju edukacji narodowej w PRL, PWN, Warszawa – Kraków 1989.
Kluczyński J. (red.), Ekonomiczno-społeczne aspekty kształcenia, KiW, Warszawa, 1968.
Kluczyński J. (red.), Ekonomika kształcenia: wybrane zagadnienia, PWN, Warszawa 1970a.
Kluczyński J., Kwalifikacja a rozwój gospodarczy, PWN, Warszawa 1970b.
Kojs W. (red.), Wokół dydaktyki przedmiotowej, UŚ – Filia w Cieszynie, Cieszyn, 2003.
Koseła K. (red.), Młodzież szkolna o rynku i demokracji, Oficyna Naukowa, Warszawa 1999.
Kot S., Historia wychowania, Żak, Warszawa 1996.
Kozek W., Rynek pracy, WUW, Warszawa 2013.
Kutyła J. i in. (red.), Kryzys. Przewodnik krytyki politycznej, Wyd. Krytyki Politycznej, Warszawa 2009.
Kwiatkowski E., Kucharski L. (red.), Rynek pracy w Polsce – tendencje, uwarunkowania i polityka państwa, WUŁ, Łódź 2010.
Kwieciński Z., Wykluczanie. Badania dynamiczne i porównawcze nad selekcjami szkolnymi na pierwszym progu szkolnictwa, UMK, Toruń 2012.
Lewowicki T., Model zróżnicowanej szkoły wyższej, IPN PTiSzW, Warszawa 1985.
Lewowicki T., W poszukiwaniu modelu edukacji międzykulturowej [w:] T. Lewowicki, E. Ogrodzka-Mazur, A. Szczurek-Boruta (red.), Edukacja międzykulturowa w Polsce i na świecie, UŚ, Katowice 2000.
Lewowicki T., Edukacja międzykulturowa – konteksty polityczne i ideologiczne, idea pedagogiczna, doświadczenia społeczne i praktyka edukacyjna (zderzenie deklaracji i działań – czas próby?) [w:] T. Lewowicki, E. Ogrodzka-Mazur (red.), Z teorii i praktyki edukacji międzykulturowej, UŚ, WSP ZNP, Cieszyn 2006.
Lewowicki T., Niepubliczne szkoły wyższe w Polsce [w:] H. Moroz (red.), Dwudziestolecie funkcjonowania niepublicznych szkół wyższych w Polsce, Impuls, Kraków 2010.
Lewowicki