Edukacja i gospodarka w kontekście procesów globalizacji. Kojs Wojciech
[w:] J. Szempruch, M. Wojciechowska, J. Karczewska (red.), Kultura – edukacja: ciągłość i tendencje zmian, Libroń, Kielce 2010.
Kojs W., Edukacja jako mądrość i droga do mądrości [w:] K. Denek, A. Kamińska, W. Kojs, P. Oleśniewicz (red.), Edukacja Jutra. Aksjologia, innowacje i strategia rozwoju, Humanitas, Sosnowiec 2011.
Kojs W., Akademicka przestrzeń uczenia się przez całe życie – szkic zagadnienia [w:] E. Ogrodzka-Mazur, A. Szczurek-Boruta (red.), Poza paradygmaty. Pedagogika wielostronna. Księga pamiątkowa dedykowana profesorowi Tadeuszowi Lewowickiemu, t. 1, Adam Marszałek, cop., Toruń 2012.
Kojs W., Uwarunkowania procesu poznawania, odkrywania, tworzenia i urzeczywistniania wartości [w:] W. Furmanek (red.), Wolność, odpowiedzialność, godność we współczesnej pedagogice, Wyd. Urz, Rzeszów 2013.
Kurek K. (red.), Społeczeństwo informacyjne, seria „Biblioteka Gazety Wyborczej, Nauka Ekstra”, t. 19, Agora, Warszawa 2012.
Potulicka E., Pedagogiczne i społeczne zagrożenia związane z neoliberalizmem, „Kwartalnik Edukacyjny” 2012, nr 4.
Potulicka E., Rutkowiak J., Neoliberalne uwikłania edukacji, Impuls, Kraków 2010.
Pszczołowski T., Mała encyklopedia prakseologii i teorii organizacji, Ossolineum, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1978.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23.12.2008 roku w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół.
Rutkowiak J., Wychylenia wyobraźni. Z myślą o poneoliberalnych przemianach w edukacji [w:] E. Potulicka, J. Rutkowiak (red.), Neoliberalne uwikłania edukacji, Impuls, Kraków 2010.
Sokołowski M. (red.), U progu wielkiej zmiany. Media w kulturze XXI wieku, Kastalia, Olsztyn 2005.
Stonehouse G., Hamill J., Campbell D., Purdie T., Globalizacja. Strategia i zarządzanie, Felberg SJA, Warszawa 2001.
Szmigielska B. (red.), Całe życie w sieci, Wyd. UJ, Kraków 2008.
Szczepański J., Konsumpcja a rozwój człowieka. Wstęp do antropologicznej teorii konsumpcji, PWE, Warszawa 1981.
Szczepański J., O indywidualności, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1988.
Wajda A., Globalizacja. Społeczeństwo i jego rozwój, Instytut Wydawniczy „Książka i Prasa”, Warszawa 2011.
Tadeusz Lewowicki
Gospodarka i edukacja − relacje dawne i nowe
Perspektywa pedagogiczna
Economy and education − old and new relations
Pedagogical perspective
W artykule przedstawiono typowe relacje między gospodarką i edukacją. Zaakcentowano zmiany w tych relacjach. Przytoczone są przykłady historyczne, w tym z okresu centralnego planowania, oraz współczesne – typowe w (neo)liberalizmie. Na tym tle podjęto zagadnienia funkcji edukacji w kształtowaniu modelu życia społeczno-gospodarczego. Sformułowano także pytanie o udział społeczeństwa wiedzy i sieci w kształtowaniu warunków życia (w tym relacji gospodarka – edukacja) przyjaznych ludziom.
, , , ,
The article presents typical relation between economy and education. The changes in these relations are emphasized. Historical examples, including the period of central planning, but also contemporary, which are typical for (neo)liberalism are put forward. On this background, some problems of the functions of education in forming the social-economic model of lifestyle are presented. The question is raised about the participation of the society of knowledge and network in the shaping of living conditions (including economy – education relation), which are friendly towards people.
, , , , ,
Związki między gospodarką i edukacją wydają się oczywiste. Rzeczywiście – związki te można tak spostrzegać. Od wieków różne formy gospodarowania i oświaty pozostają w bardziej lub mniej silnych relacjach. Charakter wzajemnych oddziaływań ulegał jednak i ulega nadal rozmaitym zmianom. Sprawia to, że odczytania wspomnianej oczywistości także bywają poddawane modyfikacjom. Rozważając relacje gospodarki i edukacji, należy o tym pamiętać, bo rozmaite uwarunkowania powodują swoisty relatywizm spostrzegania i rozumienia tych, wydawałoby się, oczywistości. W poszukiwaniach optymalnego, a przynajmniej możliwie najbardziej do niego zbliżonego, rozwiązania dotyczącego współdziałania gospodarki i edukacji warto mieć na uwadze dotychczasowe doświadczenia i kierować się względami, czy też kryteriami racjonalności i dobra społecznego, którym nierzadko nie podlegają modne i w różnych okresach lansowane rozstrzygnięcia, dominujące modele praktyki społeczno-gospodarczej. Do takiego właśnie podejścia – nawiązującego do doświadczeń, krytycznego i na miarę możliwości całościowego – ma zachęcać niniejszy tekst. Forma krótkiego eseju zmusza do przywołania tylko wybranych spraw. W takim ujęciu nieuniknione są pewne generalizacje, koncentracja na zjawiskach typowych. Podjęcie szerszych i bardziej szczegółowych studiów byłoby – jak sądzę – ze wszech miar pożyteczne. Tu wyeksponowane zostaną niektóre wątki – potraktowane jako przykłady obszarów refleksji i badań, które z pedagogicznego (ale zapewne nie tylko pedagogicznego) punktu widzenia wydają się ważne w kształtowaniu relacji edukacji i gospodarki. Co więcej – wydają się istotne ze względu na dobro zarówno społeczeństwa, jak i poszczególnych ludzi.
Różne dziedziny życia kojarzone z gospodarką w sposób niejako naturalny, wynikający z sytuacji życiowych, przyczyniały się do wywoływania procesów uczenia się zawodów (Kot, 1996; Wołoszyn, 1964). Tak było w przypadku rzemiosła, początków przemysłu wydobywczego i hutnictwa, z czasem innych obszarów aktywności ludzi. W kontaktach indywidualnych następował przekaz wiedzy i umiejętności. Do dzisiaj przetrwał ceniony wzór relacji mistrz – uczeń, czeladnik (Baszkiewicz, 1997; Marek, 1995). Rozwój rozmaitych dziedzin produkcji wymagał coraz lepszego przygotowania pracowników, a dobrze przyuczeni pracownicy potrafili zadbać o jakość produktu. Pod wieloma względami podobny model relacji występował także w rolnictwie.
Rozwój przemysłu i wprowadzanie coraz bardziej skomplikowanych maszyn oraz nowych źródeł energii (poza siłą ludzi) stało się jedną z przyczyn organizowania powszechnej oświaty. Związek między efektywnością gospodarczą a oświatą okazywał się coraz silniejszy. To m.in. spowodowało, że w oświeceniowych monarchiach wprowadzono (przynajmniej w jakiejś części wypełniany) obowiązek oświaty elementarnej. Na rozwój oświaty miały, jak wiadomo, wpływ także inne czynniki, m.in. idee oświeceniowe, a także dążenie elit władzy do łatwiejszego dotarcia do szerokich mas z regulacjami prawnymi, różnymi poleceniami i innymi informacjami. Czynnikiem bardzo sprzyjającym okazał się – powtórzmy to – szybki rozwój