Edukacja i gospodarka w kontekście procesów globalizacji. Kojs Wojciech
T., Ogrodzka-Mazur E. (red.), Polityka społeczna i oświatowa a edukacja międzykulturowa, UŚ – Filia w Cieszynie, WSP ZNP, Cieszyn – Warszawa 2005.
Marek F.A., Godność, dostojeństwo i posłannictwo uniwersytetów, UO, Opole 1995.
Noga M., Stawicka M.K. (red.), Rynek pracy w Polsce – w dobie integracji europejskiej i globalizacji, CeDeWu, Warszawa 2009.
Podoski K., Wprowadzenie do ekonomiki kształcenia, PWN, Warszawa 1971.
Polska. Raport o konkurencyjności 2012. Edukacja jako czynnik konkurencyjności (2012), IG-Ś, SGH, Warszawa.
Potulicka E., Rutkowiak J., Neoliberalne uwikłania edukacji, Impuls, Kraków 2010.
Raport o stanie bezrobocia – czerwiec 2013, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa 2013.
Rifkin J., Wiek dostępu. Nowa kultura hiperkapitalizmu, w której płaci się za każdą chwilę życia, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2003.
Rocznik Statystyczny, GUS, Warszawa 1992.
Saad-Filho A., Johnston D. (red.), Neoliberalizm przed trybunełem, KiP, Warszawa 2009.
Soros G., Kryzys światowego kapitalizmu, Muza, Warszawa 1999.
Suchodolski B., Oświata a gospodarka narodowa, WP, Warszawa 1966.
Szkoły wyższe i ich finanse w 2010 r., GUS, Warszawa 2011.
Szydlak-Leszczyńska A., Funkcjonowanie współczesnego rynku pracy, wybrane uwarunkowania, Difin, Warszawa 2012.
Trutkowski C., Mandes S., Kapitał społeczny w małych miastach, Scholar, Warszawa 2005.
Wołoszyn S., Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej, PWN, Warszawa 1964.
Eugenia Potulicka
Ekonomiści w edukacji − perspektywa globalna
Zagrożenia i szanse
Business in education − the global perspective
Threats and chance
W opracowaniu ukazana jest rola ponadnarodowych organizacji ekonomicznych jako kreatorów aktualnej polityki edukacyjnej w skali globalnej. Wprowadziły one pojęcie udoskonalenia jako synonimu uczynienia edukacji bardziej praktycznej. Jako jej cel kreują liczbę punktów zdobytych przez uczniów w testach oraz – wyłącznie – przygotowanie do pracy w globalnej ekonomii. Polityka edukacyjna Banku Światowego jest destrukcyjna; inspirowane przez tę instytucję reformy motywowane są ideą władzy rynku w szkolnictwie. W Stanach Zjednoczonych biznes przystąpił do edukacyjnej wojny. Edukację traktował jako sprawę wagi państwowej w obliczu kryzysu międzynarodowej konkurencji. Biznes kreował się na reformatora systemu szkolnego i dążył do tworzenia systemu zorientowanego na osiągnięcia uczniów oraz rozliczanie uczniów, nauczycieli, kuratoriów i stanów. Nadmierny nacisk na testowanie i rozliczanie doprowadził do patologii; oszukiwali sami reformatorzy. „Wypychanie” uczniów ze szkół celem „poprawienia” osiągnięć było chyba najpoważniejszą konsekwencją tych reform. Organizacyjne zmiany w systemie szkolnym polegały na wprowadzeniu voucherów dla uczniów szkół publicznych na pokrywanie kosztów kształcenia w sektorze prywatnym oraz na tworzeniu szkół czarterowych. Zarządzali nimi menedżerowie – jedni dla zysku, drudzy non-profit. Te pierwsze miały osiągnięcia gorsze niż tradycyjne szkoły publiczne. Rozwiązania korporacyjne bardzo rzadko prowadziły do poprawy osiągnięć uczniów.
Słowa kluczowe: polityka oświatowa Banku Światowego, wojna szkolna, system , ,
The article deals with the role of an international economic institutions in creating current global education policy. They introduced the notion of improvement in the meaning of more practical education. Its aim – in the vocabulary taken from economy – is the number of points students gained in tests and the preparation of workforce for competing in the global economy. Educational politics introduced by the World Bank is destructive. Reforms are motivated by an idea of the market power in school system. Business have begun school war in the United States and created themselves as a reformer of education. Its aim was outcomes-based school system and strict accountability of students, teachers, districts and states. Too much push on testing and accountability resulted with pathology – even reformers were lying. “Pushing” students out of schools in order to “improve” their results was probably the most dangerous consequention of such reforms. As a structural changes were introduced vouchers for students from public sector so they could attend better (private) schools and charter schools. Those schools were run by for-profit and non-profit managers, those first were worse than traditional public schools. Solutions taken from corporations very seldom were useful in improving students outcomes.
Keywords: the World Bank educational policy, school war, system oriented
W referacie będę analizowała zagadnienia, które tym z Państwa, którzy reprezentują ekonomię, są znane. Obawiam się jednak, że pedagodzy nie w pełni zdają sobie sprawę z ogromu wpływów ekonomistów na globalną politykę oświatową. W związku z tym inicjatywa organizatorów jest niezwykle cenna – stwarza możliwość przedyskutowania najpoważniejszych problemów współczesnego świata przez przedstawicieli zarówno ekonomii, jak i nauk pedagogicznych. Myślę ponadto, że dla uczestników sympozjum z obu dyscyplin nowe mogą być wnioski z badań nad skutkami neoliberalnych reform szkolnych oraz nad mechanizmami wprowadzania tych reform. Marzyłabym także o tym, aby gremia skupiające przedstawicieli obu tych dyscyplin podjęły wspólne działania na rzecz edukacji i dobra wspólnego Polski.
Artykuł zawiera analizę podjętej problematyki w dwu płaszczyznach: globalnej i krajowej. Ta druga dotyczy Stanów Zjednoczonych, w których prowadziłam badania od jesieni 2011 roku do końca stycznia 2012. Obydwa wymiary wzajemnie się przenikają, bowiem aktualna polityka oświatowa na świecie – w bardzo dużej liczbie krajów – została wypracowana przede wszystkim w tym państwie oraz w ponadnarodowych instytucjach ekonomicznych, w których dominują Amerykanie. Rozważania dotyczą także Polski, gdyż korporacyjna polityka edukacyjna została narzucona wielu państwom na świecie, także nam. Oto bowiem Bank Światowy przygotował raport o pożądanych kierunkach rozwoju edukacji w naszym kraju (Bank Światowy…, 1992), a Donald Tusk jako lider Kongresu Liberalno-Demokratycznego zapowiedział, że jeżeli zostanie premierem, będzie przeprowadzał reformę szkolnictwa według modelu angielskiego. Kiedy poprosiłam Bank Światowy o materiały dotyczące edukacji zdalnej w szkolnictwie wyższym, otrzymałam dokumentację na temat radia jako środka dydaktycznego. Tymczasem dobrze już znałam doświadczenia Brytyjskiego Uniwersytetu Otwartego – uczelni zajmującej od dwu lat drugą, obok Oksfordu, pozycję w rankingu utworzonym przez studentów – napisałam na ten temat cykl artykułów i książkę Uniwersytecka edukacja zdalna w krajach zachodnich.
Nie ukrywam, że moje badania dotyczące wpływu ekonomistów na edukację (a prowadzę je, śledząc neoliberalne reformy szkolnictwa od lat 90. XX wieku) skłaniają do wielu konkluzji pesymistycznych. Oczywiście nie można generalizować. Wielu światowej sławy ekonomistów, w tym noblistów, takich jak Joseph Stiglitz, Paul Krugman, a także George Soros, bardzo ostro krytykuje neoliberalizm w ogóle, w tym jego politykę oświatową. W Polsce takim krytykami są choćby Tadeusz Kowalik czy Grażyna Ancyparowicz, która zauważyła, że
[…] najtężsi ekonomiści […] byli przerażeni, gdy czytali, co Międzynarodowy