Historie afektywne i polityki pamięci. Отсутствует
s. 30.
26
Tamże, s. 117.
27
Zob. S. Keen, Introduction: Narrative and the Emotions, „Poetics Today” 2011, vol. 32, no. 1.
28
Zob. m.in. Working with Affect in Feminist Readings: Disturbing Differences, ed. M. Liljeström, S. Paasonen, Routledge, London 2010.
29
S. Shaviro, Object Oriented Aesthetics?, http://www.shaviro.com/Blog/?p=810 [data dostępu: 25.09.2014].
30
Hoogland wskazuje na swego rodzaju renesans estetyki, który przejawia się w przełamaniu antyestetycznych tendencji postmodernizmu. Kategoria estetyki radykalnej pochodzi z pracy Isobel Armstrong, The Radical Aesthetic, Blackwell Publishers, Oxford 2000, natomiast po raz pierwszy terminu użyli organizatorzy konferencji „Immanent Choreographies: Deleuze and Neo-Aesthetics”, która odbyła się w 2001 roku w Tate Modern w Londynie; zob. R.C. Hoogland, A Violent Embrace. Art and Aesthetics after Representation, Dartmouth College Press, Hanover, New Hampshire 2014, s. 20.
31
Zob. R.C. Hoogland, A Violent Embrace, s. 15.
32
Tamże, s. 21.
33
M. Foucault, Foucault Live: Collected Interviews, ed. S. Lotinger, Semiotext(e), New York 1996, s. 379. Cyt za: R. Shusterman, Świadomość ciała. Dociekania z zakresu somaestetyki, tłum. W. Małecki, S. Stankiewicz, Universitas, Kraków 2010, s. 75.
34
Koncepcja Bourriauda spotkała się z zarzutami apolityczności i negowania materialnego wymiaru sztuki. Autor we wstępie do polskiego wydania Estetyki relacyjnej odpiera jednak te zarzuty, wskazując przede wszystkim na zniesienie opozycji pomiędzy etycznym (jako zewnętrznym wobec formy) a estetycznym aspektem dzieła sztuki. Dzieło sztuki jego zdaniem stanowi przestrzeń negocjacji, gdzie odbiorcy pozostawia się swobodę konstytuowania sensu dzieła, a jego rzeczywistość społeczna stanowi w pewnej mierze wynik owego dialogu. Zob. N. Bourriaud, Nietrwałe zespolenia. Szlakiem teoretycznym od relacyjnego do „wędrującego”. Wstęp do wydania polskiego, tłum. Ł. Białkowski, w: tenże, Estetyka relacyjna, tłum. Ł. Białkowski, Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie, Kraków 2012, s. 9–32.
35
„Tym, co definiuje sztukę, jest relacja, nie autonomia”. Zob. M. Bal, A gdyby tak? Język afektu, tłum. M. Maryl, „Teksty Drugie” 2007, nr 1–2, s. 187.
36
N. Bourriaud, Estetyka relacyjna, s. 50.
37
Zob. więcej na temat reżimów sztuki w: J. Rancière, Dzielenie postrzegalnego. Estetyka i polityka, tłum. J. Sowa, w: tenże, Dzielenie postrzegalnego. Estetyka i polityka, Korporacja Ha!art, Kraków 2007, s. 78–84.
38
Tamże.
39
Zob. B. de Spinoza, Etyka w porządku geometrycznym wywiedziona, tłum. I. Myślicki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, oraz J. Żelazna, Spinozjańska teoria afektów, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2010.
40
M. Robson, Estetyczne wspólnoty Jacques’a Rancière’a, tłum. M. Kropiwnicki, w: J. Rancière, Dzielenie postrzegalnego, s. 166.
41
Zob. J. Rancière, Od polityki do estetyki?, tłum. M. Kropiwnicki, w: tenże, Dzielenie postrzegalnego, s. 49, oraz tenże, Dzielenie postrzegalnego. Estetyka i polityka, w: tamże, s. 85: „Skok poza mimesis nie jest w żadnym stopniu odmową figuracji”.
42
Określenie Féliksa Guattariego i Gilberta Simondona, cyt. za: R. Braidotti, Transpositions. On Nomadic Ethics, Polity Press, Cambridge 2006, s. 41.
43
„Ta zmiana perspektywy zakłada filozoficzny monizm oraz postuluje etyczny i afektywny komponent podmiotowości jako jej jądro; jest więc stanowiskiem antyracjonalistycznym” – pisze Rosi Braidotti w tekście Wbrew czasom. Zwrot postsekularny w feminizmie, tłum. M. Glosowitz, w: Drzewo poznania. Postsekularyzm w przekładach i komentarzach, red. P. Bogalecki, A. Mitek-Dziemba, Wydawnictwo FA-art, Uniwersytet Śląski, Katowice 2012, s. 308. W dalszej części tekstu rozwijam tę tezę, wskazując wybrane aspekty feministycznych badań nad afektami (Coly, Chouliaraki).
44
Zob. R. Braidotti, Transpositions.
45
J. Dewey, Sztuka jako doświadczenie, tłum. A. Potocki, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1975, s. 25.
46
Tamże, s. 100.
47
Zob. C. Hemmings, Invoking Affect. Cultural theory and the ontological turn, „Cultural Studies” 2005, vol. 19, no. 5, s. 564.
48
W ujęciu Sary Ahmed (a także Annammy Joy i Johna F. Sherry’ego Jr.) kognitywistyczne pojęcie transmisji kulturowej zostaje zastąpione ekonomiczną kategorią dystrybucji. Zob. S. Ahmed, Ekonomie afektywne, tłum. M. Glosowitz, „Opcje” 2013, nr 1–2, s. 16–23, oraz A. Joy, J.F. Sherry Jr., Speaking of Art as Embodied Imagination: A Multisensory Approach to Understanding Aesthetic Experience, „Journal of Consumer Research” 2003, vol. 30, no. 2, s. 259–282.
49
O różnicach terminologicznych w teoriach afektywnych pisze między innymi E. Shouse, Feeling, Emotion, Affect, „M/C Journal” 2008, vol. 8, no. 6, http://journal.media-culture.org.au/0512/03-shouse.php [data dostępu: 10.10.2014]. W niniejszym tekście pozwolę sobie nie rekonstruować rozległej debaty dotyczącej dwóch dróg rozwoju afektywnej formacji oraz różnych definicji pojęć emocji i afektu. Więcej na ten temat w: K. Bojarska, Poczuć myślenie: afektywne procedury historii i krytyki (dziś), „Teksty Drugie” 2013, nr 6.
50
Zob. J. Rancière, Dzielenie postrzegalnego, s. 88.
51
Pojęcie modernitaryzmu pochodzi z pracy Jacques’a Rancière’a. Wywodzi on je z Schillerowskiej koncepcji „estetycznej edukacji człowieka”, w ramach której „dominacja i podporządkowanie są przede wszystkim funkcją kategorii ontologicznych”; zob. tamże.
52
Zob. A.A. Coly, A Pedagogy of the Black Female Body: Viewing Angèle Essamba’s Black Female Nudes, „Third