Zagłada Żydów. Studia i Materiały nr 10 R. 2014 t. I-II. Отсутствует

341

Jan Karski, Tajne państwo. Opowieść o polskim podziemiu, oprac. Waldemar Piasecki, Warszawa: Twój Styl, 1999, s. 238 (wyd. oryg. Story of a Secret State, Boston: Houghton Mifflin Company, 1944, s. 340).

342

Wood, Jankowski, Karski. Opowieść o emisariuszu, s. 157.

343

Pełna transkrypcja sfilmowanej rozmowy Lanzmanna z Karskim w Waszyngtonie w październiku 1978 r. („Lanzmann’s original transcript”): http://data.ushmm.org/inter-media/film_video/spielberg_archive/transcript/RG60_5006/3A728927-D49C-4B4B-ADB3–36C6E828385C.pdf (dostęp 18 VII 2014 r.), s. 7: „I did take mainly microfilm. The size was like American matches, some 3 matches put together. It was melted into a small key, and then melted back. My mission was to hold the key, completely unrecognisable. This I succeeded in carrying with me – I was never arrested that time. In London, when they developed that microfilm, it represented 400 typed pages. […] Of course I had not the slightest idea of what was in that key”.

Lanzmann zbierał wtedy materiały do filmu Shoah (1985). Ta część rozmowy została pominięta w Shoah i w Le Rapport Karski (2010).

344

AIPMS, PRM 105, „Notatka dla rządu polskiego dotycząca misji Jana Karskiego w Londynie”. Pełny tekst „Notatki” jest zamieszczony w Aneksie tego artykułu.

345

Wood, Jankowski, Karski: How One Man Tried to Stop the Holocaust, s. 283, przyp. do s. 131 (hasło „microfilm”): „The items included on the microfilm are listed in a ledger headed «Materiały otrzymane od Delegata z Kraju […]» k. 4, SPP”. Adres archiwalny podany przez Wooda i Jankowskiego zawiera jedynie nazwę archiwum, w którym znajduje się ten dokument: Studium Polski Podziemnej w Londynie. Chodzi o dokument pod sygnaturą MSW 16. Niestety, w wydaniu polskim nie zamieszczono tego przypisu (por. Karski. Opowieść o emisariuszu, s. 155).

346

Fleming, Auschwitz, the Allies and Censorship., s. 347, przyp. 85.

347

Kwestia być może zostanie wyjaśniona przez Adama Puławskiego, który prowadzi badania na temat przepływu informacji w okresie drugiej wojny światowej i zapewne niedługo ogłosi rezultaty tych badań.

348

Określenie „równoległe dyskursy, w których występują te same nazwiska i miejscowości, ale które się nigdy nie stykają”, pochodzi od Dariusza Libionki. Dziękuję mu w tym miejscu za to zwięzłe ujęcie problemu.

349

Rok Jana Karskiego (Uchwała Sejmu RP z dnia 6 XII 2013 r.), http://biblioteka.zst-ostrow.edu.pl/rok-jana-karskiego/ (dostęp 16 IX 2014 r.).

350

Zwróćmy uwagę, że na pozycji 14 jest „Kler warszawski”.

351

Pełna transkrypcja sfilmowanej rozmowy Lanzmanna z Karskim w Waszyngtonie w październiku 1978 r. („Lanzmann’s original transcript”, s. 55-56 „You realise that throughout my entire mission, for me the Jewish problem was not the only problem. For me the key problem was Poland, the Curzon Line, Soviet demands, Communists in the underground movement, fear of the Polish nation; what is going to happen to Poland. This was the emphasis”.

352

AIPMS, PRM 105, Pełny tekst dokumentu.

353

Większość z omawianych dokumentów została opublikowana w: Archiwum Ringelbluma. Konspiracyjne Archiwum Getta Warszawy, t. 12: Rada Żydowska w Warszawie (1939-1943), oprac. Marta Janczewska, Warszawa: ŻIH i WUW, 2014 (dalej Rada Żydowska w Warszawie). Warszawska RŻ nie doczekała się na razie osobnej monografii, na co z pewnością zasługuje. Jej struktura i funkcjonowanie zostały jednak częściowo opisane, m.in. w: Barbara Engelking, Jacek Leociak, Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście, wyd. 2, Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013; Marcin Urynowicz Adam Czerniaków 1880-1942. Prezes getta warszawskiego, Warszawa: IPN, 2009; Ruta Sakowska, Ludzie z dzielnicy zamkniętej. Z dziejów Żydów w Warszawie w latach okupacji hitlerowskiej, październik 1939-marzec 1943, wyd. 2 popr. i rozsz., Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993; Jan Grabowski, Wstęp [w:] Ludność żydowska w Warszawie w latach 1939-1943. Życie – walka – zagłada, oprac. Józef Kazimierski, Jan Grabowski, Marta Jaszczyńska, Danuta Skorwider, Warszawa: ŻIH, Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, DiG, 2012.

354

Szerzej na temat samego Archiwum zob. Samuel D. Kassow, Kto napisze naszą historię? Ostatni rozdział zagłady warszawskiego getta. Ukryte Archiwum Emanuela Ringelbluma, tłum. Grażyna Waluga, Olga Zienkiewicz, Warszawa: Amber, 2010; Archiwum Ringelbluma. Konspiracyjne Archiwum Getta Warszawy, t. 11: Ludzie i prace „Oneg Szabat”, oprac. Aleksandra Bańkowska i Tadeusz Epsztein, Warszawa: ŻIH i WUW, 2013.

355

Mowa zwłaszcza o zespołach: Komisarz dla żydowskiej dzielnicy mieszkaniowej [Der Kommisar für den jüdischer Wohnbezirk in Warschau und Transferstelle Warschau] oraz Przewodniczący Rady Żydowskiej w Warszawie [Obmann des Judenrates]. Najważniejsze dokumenty tego zasobu zostały wydane w postaci płyty CD dołączonej do: Ludność żydowska w Warszawie w latach 1939-1943.

356

Por. m.in. zapiski Emanuela Ringelbluma, Kronika getta warszawskiego: wrzesień 1939-styczeń 1943, wstęp i red. Artur Eisenbach, tłum. Adam Rutkowski, Warszawa: Czytelnik, 1983, s. 481, 532.

357

Na opinię Ringelbluma musiało zwłaszcza wpłynąć fiasko komisji społecznych tworzonych przy wydziałach Rady, w których zasiadali działacze społeczni, bardzo często związani z ARG, m.in. Szachno Sagan. Komisje społeczne przy wydziałach Rady miały mieć charakter opiniotwórczy i kontrolny wobec działań urzędników. Niestety, ich starania nie dały żadnych rezultatów. „Po wielu miesiącach bezowocnych starań komisje społeczne rozwiązały się” – pisał Ringelblum (ibidem, s. 532).

358

Zob. Kassow, Kto napisze naszą historię?…, s. 201-202.

359

Ringelblum, Kronika getta warszawskiego…, s. 481.

360

Relacje i kontakty między ARG a warszawską Radą Żydowską warte są bardziej szczegółowej analizy, którą w tym artykule z konieczności pomijam.

361

Dokumenty mają różną objętość – od jednozdaniowych do kilkusetstronicowych. Jednostka archiwalna jest zatem umowną, ale i najbardziej poręczną jednostką obliczeniową.

362

Znaczna część tego typu materiałów została opublikowana w: Archiwum Ringelbluma. Konspiracyjne Archiwum Getta Warszawy, t. 7: Spuścizny, oprac. Katarzyna Person, Warszawa: ŻIH i WUW, 2012. Zob. także zawiadomienie o zajęciu jednej izby skierowane przez Biuro Kwaterunkowe RŻ do Josefa Nusyna Hermana, teścia Ringelbluma w: Rada Żydowska w Warszawie, s. 351.

363

Jerzy Winkler – ekonomista, w getcie urzędnik Wydziału Statystycznego Rady i współautor projektu ARG „Dwa i pół roku wojny”, autor opracowań ekonomicznych i statystycznych ARG, zamordowany w Treblince w 1942 r.

364

Ręką Winklera zrobione są m.in. odpisy korespondencji Wydziału Prawnego, Wydziału Statystycznego oraz liczne pisma napływające do kancelarii RŻ.

Скачать книгу