Zagłada Żydów. Studia i Materiały nr 10 R. 2014 t. I-II. Отсутствует
id="n401">
401
Więcej na temat eksploatacji ekonomicznej warszawskich Żydów zob. Tatiana Brustin-Berenstein,
402
Max Bischof (1898-1985) – przed wojną pracował w bankowości w Wiedniu. W latach 1929-1935 zatrudniony w Powszechnym Banku Kredytowym w Warszawie, delegowany przez swój macierzysty bank (Zentraleuropäische Länderbank Wien). W latach 1940-1945 z ramienia Wydziału Nadzoru Bankowego w rządzie GG koordynował działalność banków i instytucji kredytowych na okupowanych terenach. Od maja 1941 do jesieni 1943 r. szef Transferstelle, współautor i realizator koncepcji ekonomicznego wykorzystania getta warszawskiego. W swoich niepublikowanych wspomnieniach, napisanych przed śmiercią, notował, że dzięki jego działalności „ok. 50 tys. pracowników żydowskich warsztatów otrzymywało lepsze wyżywienie i miało nadzieję przeżyć wojnę”. W 1944 r. powołany do Wehrmachtu, brał udział w pacyfikacji powstania warszawskiego i został ranny. W grudniu tego roku delegowany do Krakowa z misją ukrycia niemieckiej dokumentacji bankowej. Od maja 1945 r. kontynuował karierę bankową w Wiedniu. Informacje o jego życiu za: Georg Griensteidl, „Die Transferstelle in Warschau unter der Leitung von Max Georg Bischof vor dem Hintergrund der Geschichte der Juden in Polen und der Geschichte des Generalgouvernements”, niepublikowana praca magisterska z 2006 r. Dziękuję dr Eleonorze Bergman za udostępnienie mi tego opracowania.
403
Treść dokumentu w:
404
Zob. Brustin-Berenstein,
405
Zob. treść statutu w:
406
W zachowanych dokumentach nie można znaleźć odpowiedzi na pytanie o szybką karierę Heinza Auerswalda. Nie wiadomo, z jakiego powodu ten młody adwokat z Berlina (ur. w 1908 r., w chwili objęcia urzędu komisarza miał 33 lata), bez żadnego przedwojennego doświadczenia zawodowego, został nadzorcą prawie półmilionowej dzielnicy żydowskiej, i to w momencie, kiedy postanowiono wyzyskiwać ją ekonomicznie w sposób zaplanowany i systematyczny. Kompetencje Auerswalda w wielu kwestiach dotyczących Żydów rozciągały się na cały dystrykt (nadzór nad obozami pracy, akcje specjalne, np. futrzana etc.). Przed objęciem urzędu komisarza Auerswald był przez mniej więcej rok kierownikiem grupy Bevölkerungswesen [spraw ludnościowych] w Wydziale Spraw Wewnętrznych w Urzędzie Szefa Dystryktu, a jeszcze wcześniej referentem w Referacie Kenkart. Por. APW, Urząd Szefa Okręgu Warszawskiego, sygn. 318 i 319, teczki osobowe Auerswalda. Więcej światła na biografię Auerswalda mogą rzucić dokumenty z archiwum w Ludwigsburgu; nie korzystałam z nich.
407
Na temat powstania spółki zob. ARG I 268, Sprawozdanie Wydziału Wytwórczości za okres 1-30 września 1941 r. [w:]
408
Zob. ARG I 269, Notatka „Obroty Wytwórczości Żydowskiej do 30 listopada 1941”, załączona do pisma Wydziału Wytwórczości adresowanego do Wydziału Statystycznego [w:]
409
Zachowało się pozwolenie na utworzenie i prowadzenie firmy „Żydowskie Przedsiębiorstwo Przemysłowo-Handlowe J. Margoses i Spółka, spółka jawna” z siedzibą w Warszawie, ul. Dzielna 20, wydane 16 VII 1942 r. przez Wydział Przemysłu w Urzędzie Szefa Dystryktu.
410
Zob. Engelking, Leociak,
411
Zob.
412
Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego (dalej AŻIH), ARG II 315, N.N., Opracowanie pt. „Ucisk fiskalny Żydów getta”.
413
Czerniaków wielokrotnie wspomina w
414
Niemcy zachowali zasadniczo przedwojenny polski system podatkowy, wprowadzili jedynie pewne zmiany w ordynacji podatkowej. Zmianom uległa także organizacja aparatu skarbowego: na miejsce Izby Skarbowej w Warszawie utworzono dwa inspektoraty. W poszczególnych urzędach skarbowych pracowali dobrowolnie nadal Polacy, najczęściej na swoich przedwojennych stanowiskach.
415
Na niepublikowane nakazy urzędów skarbowych, by nie rozkładać Żydom należności podatkowych oraz nie rozpatrywać ich odwołań, nawet jeśli jest ku temu podstawa prawna, uskarżał się Czerniaków w memoriale pt. „Nowe zadania gminy żydowskiej w Warszawie i sytuacja ludności żydowskiej”, przedstawionym generalnemu gubernatorowi 26 III 1940 r. Zob.
416
AŻIH, ARG II 315, N.N., „Ucisk fiskalny Żydów getta”, s. 5.
417
W praktyce nigdy do owych interwencji nie dochodziło. Autor wspomnianego opracowania wspomina o jedynym znanym sobie przypadku sklepu przy ul. Solnej, gdy po odmowie zapłacenia łapówki poborca podatkowy wezwał inspektora Slufskiego (znany z bezwzględności wobec Żydów naczelnik I Inspektoratu podatkowego), ten zaś pobił Żyda i zarekwirował cały towar.
418
Bolesław Rozensztat (1887-1943) – adwokat, przed wojną członek sądu dyscyplinarnego Naczelnej Rady Adwokackiej, w getcie przewodniczący Wydziału Prawnego oraz Wydziału Nieruchomości i Urządzeń Użyteczności Publicznej. Zginął w obozie zagłady w Treblince w styczniu 1943 r.
419
Jak wynika z interpelacji przewodniczącego Rady, jeszcze co najmniej do marca 1942 r. żaden z podatników, którzy na wezwanie władz skarbowych uiścili wymagane 10% podatku, nie otrzymał informacji o umorzeniu pozostałej kwoty. Zob.
420
421
Zob.
422
Zob. „Dziennik Rozporządzeń Generalnego Gubernatora” 1939, s. 207, oraz 1940, s. 2, 45, 94. Na ten temat zob. także
423
ARG I 293a, zob. dok. 155 na załączonej płycie CD w:
424
11 VII 1942 r. Czerniaków zapisał: „Poruszyłem [w rozmowie z Brandtem i Mendem] sprawę Ubezpieczalni, która nic nie robi dla dzielnicy i która może zażądać ode mnie zawrotnych sum”; zob.
425
Zob.
426
Zob.
427