Zagłada Żydów. Studia i Materiały nr 10 R. 2014 t. I-II. Отсутствует

Zagłada Żydów. Studia i Materiały nr 10 R. 2014 t. I-II - Отсутствует


Скачать книгу
align="left">

544

Bołdok, Antykwariaty artystyczne, salony i domy aukcyjne.., s. 238. Imię Fajwel podawane przez Bołdoka to imię męskie, matka Gutnajerów najprawdopodobniej miała na imię Fajga. Dziękuję Aleksandrowi Lauterbachowi za tę uwagę.

545

Jan Michalski, 55 lat wśród książek, Wrocław: Ossolineum, 1976, s. 25.

546

„Świat” 1916, nr 37, s. 7; cyt. za: Polskie życie artystyczne w latach 1915-1939, red. Aleksander Wojciechowski, Wrocław i in.: Ossolineum, 1974, s. 22.

547

„Świat” 1917, nr 17, s. 7, za: ibidem, s. 28.

548

Michalski, 55 lat wśród książek, s. 26.

549

Zob. Bołdok, Antykwariaty artystyczne, salony i domy aukcyjne., s. 220-233, tam szczegółowa bibliografia.

550

W sporządzonym w MKiDN wykazie strat wojennych nazwisko Abego Gutnajera jako właściciela pojawia się dwukrotnie jedynie w tomie opracowanym przez Marię Romanowską-Zadrożną Straty wojenne. Malarstwo obce (Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 2000): przy Martwej naturze Jeana Baptiste’a de Fontenay (nr 11, s. 96) i Portrecie czytającego mężczyzny Pietera de Grebbera (nr 85, s. 175). Ten ostatni obraz wypłynął na aukcji w Londynie w 2006 r. i został restytuowany rodzinie syna Abego Ludwika. Na ten temat Włodzimierz Kalicki, Świadek tylko czyta, „Gazeta Wyborcza”, 22 IV 2008.

551

Krystyna Uniechowska, Uniechowski opowiada czyli tajemnice mafii antykwarskiej, Warszawa: Czytelnik, 1975, s. 348.

552

Ibidem.

553

Te informacje podaję na podstawie udostępnionych mi dokumentów archiwalnych ze spuścizny Josefa Mariona Gutnayera, syna Bernarda, która zachowała się w USA.

554

Faksymile listu w posiadaniu autorki.

555

Faksymilia kilku szczegółowych spisów zbiorów Bernarda sporządzonych po wojnie przez jego syna Józefa, w posiadaniu autorki.

556

Bołdok, Antykwariaty artystyczne, salony i domy aukcyjne.., s. 233-237.

557

Opis Gebethnera został najprawdopodobniej sporządzony na użytek postępowania odszkodowawczego; cyt. za: ibidem, s. 235-236.

558

O Benjaminie Mintzu i jego zbiorach zob. Nawojka Cieślińska-Lobkowicz, Judaika i zbiory judaików w Polsce od przedwojnia po dzień dzisiejszy, „Kwartalnik Historii Żydów” 2011, nr 2 (238), s. 216 i 218.

559

Uniechowska, Uniechowski opowiada.., s. 34

560

Ibidem, s. 342.

561

O rodzie Kleinsingerów zob. Michalski, 55 lat wśród książek, s. 36-41. Tam także wspomnienia o innych żydowskich antykwariuszach książek w Warszawie przed pierwszą wojną światową i w dwudziestoleciu międzywojennym.

562

Informacje o antywkariatach książkowych za Antoni Marianowicz, Życie surowo wzbronione, Warszawa: Czytelnik, 1995, s. 272. Inni znani antykwariusze ze Świętokrzyskiej to m.in. Hermansztadt, Rubinstein, Przeworski. Por. Józef Galewski, Ludwik B. Grzeniewski, Warszawa zapamiętana. Ostatnie lata XIX wieku, Warszawa: PIW, 1961, s. 161-162.

563

Marianowicz, Życie surowo wzbronione, s. 269.

564

Wyjątek stanowi śmierć Abego Gutnajera i jego rodziny, której dzień i okoliczności są znane; zob. Kalicki, Świadek tylko czyta. Ich grób znajduje się na cmentarzu żydowskim na Okopowej.

565

Losy Sakiela za Franciszkiem Starowieyskim podaje Bołdok, Antykwariaty artystyczne, salony i domy aukcyjne., s. 325-328; o Klejmanie, który po wojnie otworzył na krótko antykwariat w Warszawie, ibidem, s. 252-253. Obydwaj ostatecznie trafili do Nowego Jorku, gdzie także parali się handlem antykwarycznym.

566

Cała trójka trafiła po wojnie do USA. O Ludwiku Gutnajerze zob. Kalicki, Świadek tylko czyta. Józef, znany jako Josef Marion Gutnayer, był cenionym architektem.

567

Bernard Weinstein po wojnie pozostał przy okupacyjnym nazwisku Czesław Bednarczyk. W latach pięćdziesiątych pracował w antykwariacie Veritasu, po wyemigrowaniu z Polski w 1960 r. założył antykwariat we Wiedniu.

568

Bołdok, Antykwariaty artystyczne, salony i domy aukcyjne.., s. 169 i 315.

569

Artykuł stanowi pierwsze szkicowe podejście do monografii rynku sztuki w okupowanej Polsce, do której materiał zbieram od lat. Egzemplaryczna rola przypadnie w niej bardzo aktywnym na tym polu, szczególnie w Krakowie i Lwowie, Holendrowi Pieterowi Mentenowi, Józefowi Stieglitzowi i Tadeuszowi Wierzejskiemu, z uwagi na charakter ich działań i powiązań oraz stosunkowo obszerne zachowane materiały archiwalne, do których udało mi się dotrzeć.

570

Materiały z lat sześćdziesiątych z postępowań odszkodowawczych w sądach niemieckich są nadal zastrzeżone klauzulą czasową związaną z ochroną danych osobowych roszczeniodawców.

571

Skądinąd warto pamiętać, że zniszczenie kamienicy nie musiało koniecznie oznaczać całkowitej utraty wyposażenia wnętrz. Przykładem los zbiorów Hieronima Wildera, których część (obrazy i porcelana) we wrześniu 1939 r. uległa zniszczeniu po wybuchu bomby burzącej w kamienicy w Śródmieściu, w której znajdywało się jego siedmiopokojowe mieszkanie, ale przetrwały zbiory grafiki, rękopisów i zabytkowego szkła, zgromadzone w dwóch ocalałych pokojach. Za: Antoni Trepiński, Jak ratowano dobra kulturalne w domach prywatnych [w:] Walka o dobra kultury. Warszawa 1939-1945. Księga zbiorowa, red. Stanisław Lorenz, Warszawa: PIW, 1970, t. 2, s. 119.

572

Kustosz malarstwa Muzeum Narodowego Jerzy Sienkiewicz pisał: „Okres rozpoczętych działań wojennych, oblężenia miasta oraz pierwszych dni po jego zajęciu przez Niemców zaznaczył się dalszym napływem wielu depozytów prywatnych, m.in. kolekcji obywateli żydowskich chronionych tu na czas wojny. Rzecz zrozumiała, iż tam, gdzie się dało, Muzeum zacierało w obawie przed represjami okupanta ślady tego pochodzenia. […] wkrótce i okupant począł nadsyłać i «zsyłać» do Muzeum, jako magazynu, poszczególne kolekcje i urządzenia opuszczonych bogatszych wnętrz” (idem, Muzeum Narodowe. II. Malarstwo polskie [w:] Straty kulturalne Warszawy, red. Władysław Tomkiewicz, Warszawa 1948, s. 139). Zrujnowany Hotel Angielski na Wierzbowej i okoliczne kamienice wysadzono dopiero po połowie października 1939 r., zob. Ludwik Landau, Kronika lat wojny i okupacji. t. 1: Wrzesień 1939-listopad 1940, Warszawa: PWN, 1962, s. 33; tam także częste wzmianki o grabieży mieszkań zamieszkiwanych przez Żydów w pierwszych miesiącach okupacji.

573

Znany niemal na pewno Gutnajerom Szymon Szwarc, antykwariusz wiedeński pochodzący z Krakowa i częsty przed wojną gość nad Wisłą, wywiózł przed anszlusem najcenniejsze dzieła do Czechosłowacji, a po utworzeniu Protektoratu Czech i Moraw przez Polskę do Francji i dalej do Portugalii; za: Uniechowska, Uniechowski opowiada., s. 301.

574

Na ten temat zob. Cieślińska-Lobkowicz, Judaika i zbiory judaików., s. 219-225.

575

Bohdan Marconi, Wspomnienia z lat 1939-1945, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie” 1967, nr 11, s. 269. Por. też Karol Estreicher, Straty kultury polskiej.


Скачать книгу