Zagłada Żydów. Studia i Materiały nr 10 R. 2014 t. I-II. Отсутствует

Zagłada Żydów. Studia i Materiały nr 10 R. 2014 t. I-II

Zakładu Zaopatrywania oraz jeden z bliskich współpracowników Ringelbluma. Zbierał pieniądze na zakup broni dla żydowskich bojowców. Zamordowany przez Niemców 3 V 1943 r.

367

Zachowały się m.in. próbne wydruki obwieszczeń z naniesionymi odręcznie poprawkami, zob. m.in. Rada Żydowska w Warszawie, s. 654, 680.

368

Najpełniejsze zestawienie wydziałów Rady i opis jej struktury znaleźć można w: Engelking, Leociak, Getto warszawskie. Przewodnik., s. 190-202. Autorzy korzystali z kilku źródeł, m.in. z „Gazety Żydowskiej”, i zrekonstruowali 38 wydziałów oraz agend RŻ (funkcjonujących w latach 1940-1942).

369

Wśród dokumentów ARG zachowało się podanie Miny Tyńskiej, przedwojennej studentki romanistyki i anglistyki, która w grudniu 1940 r. ubiegała się o pracę na poczcie (będącej jednym z wydziałów Rady), zob. Rada Żydowska w Warszawie, s. 181. Czerniaków notował zwiększenie liczby aplikujących o pracę w administracji żydowskiej już od początku 1940 r., zob. Adama Czerniakowa dziennik getta warszawskiego 6 IX 1939-23 VII 1942, oprac. Marian Fuks, Warszawa: Czytelnik, 1983, s. 75, zapis z 5 I 1940 r.

370

Rada Żydowska w Warszawie, s. 514.

371

Wyjątek stanowią dokumenty o sygn. ARG I 230, poświadczające skutki niemieckiej decyzji o przekazaniu oczyszczania ulic w getcie w gestię Judenratu, zob. Rada Żydowska w Warszawie, s. 193-200.

372

Wobec zniszczenia dokumentów warszawskiego Gestapo w czasie wycofywania się Niemców z Warszawy ARG mogło stać się jedynym miejscem przechowania tego typu dokumentów dotyczących Żydów. Wydaje się, że dokumenty takie powinny być w centrum zainteresowania współpracowników Ringelbluma i zostać zabezpieczone w pierwszej kolejności. Tak się jednak nie stało. Być może świadczy to o tym, że kontakty warszawskiego Judenratu i samego Czerniakowa z Gestapo (gdzie przewodniczący był zmuszony meldować się raz w tygodniu) miały charakter mniej formalny (choć z pewnością bardziej brutalny!) niż mocno sformalizowane, pisemne kontakty z administracją cywilną. Jedyny zachowany dokument z Gestapo jest odpisem i dotyczy zaciemnienia okien w budynkach wokół Pawiaka (ARG I 225 [w:] Rada Żydowska w Warszawie, s. 44).

373

ARG I 241, „Sprawozdanie ogólne Batalionu Pracy za rok 1940” [w:] Rada Żydowska w Warszawie, s. 364.

374

Zob. ARG I 212 [w:] ibidem, s. 39. „Koszty obciążają Radę Żydowską” – pisał Erwin Suppinger, szef Wydziału Technicznego w Zarządzie Miejskim.

375

Przykładem tego typu dokumentu jest ARG I 223 – żądanie od RŻ dostarczenia 100 żydowskich robotników dla firmy Wilhelma Kuhmichela (zajmowała się zbiórką złomu; w połowie 1940 r. w czterech swoich filiach wykorzystywała pracę ok. 140 Żydów dziennie). „Jeśli nie nastąpi terminowe stawienie się Żydów, to zostaną wyciągnięte najsurowsze konsekwencje” – pisała firma Kuhmlichela do RŻ, zob. ibidem, s. 40.

376

Więcej na temat obozów zob. Tatiana Berenstein, Żydzi warszawscy w hitlerowskich obozach pracy przymusowej, „Biuletyn ŻIH” 1968, nr 3 (67), s. 39-65; Józef Marszałek, Obozy pracy w Generalnym Gubernatorstwie w latach 1939-1945, Lublin: Państwowe Muzeum na Majdanku, 1998.

377

Rada Żydowska w Warszawie, s. 380-381.

378

Czarną kartę w czasie łapanek do obozów pracy zapisała Służba Porządkowa, w sposób bezwzględny łapiąc do obozów pracy. Działo się to jednak w czasie branki 1941 r. i nie znalazło odzwierciedlenia w urzędowych dokumentach Rady zachowanych w ARG.

379

Rada Żydowska w Warszawie, s. 384. Warunki życia i ciężka praca powodowały szybkie wycieńczenie robotników, a nierzadko i śmierć. Szczególnie dramatyczna sytuacja panowała w obozach melioracyjnych. Do kontroli Rady przy brance do obozów powołany został specjalny Komitet Obywatelski, który miał zapobiegać nieprawidłowościom, zob. ARG I 243 (ibidem, s. 419-420) oraz ARG II 317. Regulamin Komitetu napisał adwokat Leon Berenso

380

Judenrat musiał opłacać żydowskich robotników pracujących na rzecz większości firm niemieckich, podczas gdy robotnicy kierowani do placówek Zarządu Miejskiego (np. ZOM) nie dostawali zapłaty.

381

Zob. Rada Żydowska w Warszawie, s. 411.

382

Było to ogromną bolączką Czerniakowa, który wielokrotnie na kartach swojego Dziennika notował pojawianie się w biurach RŻ niemieckich pracodawców z żądaniami, aby Judenrat opłacił „ich robotników”, por. m.in. zapisy z 17, 19 i 22 IV 1940 r.

383

Wypłata pieniędzy następowała na podstawie talonów, które robotnicy otrzymywali na placówce i z którymi zgłaszali się następnie do Judenratu.

384

Rada Żydowska w Warszawie, s. 410-413.

385

Zob. ARG I 220, Zbiór okólników niemieckich władz okupacyjnych GG dotyczących przymusu pracy [w:] ibidem, s. 3 i n.

386

Zob. ARG I 242b [w:] ibidem, s. 417.

387

Za uchylanie się od pracy prawo GG przewidywało dla Żydów karę 10 lat ciężkiego więzienia i całkowitą konfiskatę majątku, zob. Drugie postanowienie wykonawcze do rozporządzenia z 26 X 1939 r. o wprowadzeniu przymusu pracy dla ludności żydowskiej GG z 12 XII 1939 r.

388

Zob. Rada Żydowska w Warszawie, s. 377, a także ARG I 242a, Wezwanie dla Jakuba Samsona na dodatkowe dni pracy w marcu oraz ARG 242b, Okólnik Batalionu z sierpnia 1940 r. wzywający do stawiania się na wezwanie do pracy [w:] ibidem, s. 417. Za niesubordynację straszył wysłaniem do obozu pracy lub przekazaniem sprawy do Sondergericht.

389

Ibidem, s. 377.

390

ARG I 263 [w:] ibidem, s. 421. Dokument niedatowany, prawdopodobnie jednak późniejszy niż wzmiankowane sprawozdanie.

391

Wapnowanie jaj umożliwia ich przechowywanie do 8 miesięcy. Proces wapnowania polega na zasklepieniu porów skorupy jaja roztworem wapiennym, co zapobiega wnikaniu do wnętrza jaja bakterii.

392

ARG I 193, Wniosek o wydanie przepustki dla Klara, upoważniającej go do opuszczenia żydowskiej dzielnicy mieszkaniowej [w:] Rada Żydowska w Warszawie, s. 152.

393

Zob. wykaz rzemieślników poszczególnych branż, dołączony do biuletynu Wydziału Statystycznego z 2 VI 1940 r. [w:] ibidem, s. 481.

394

Zob. ARG I 268, Sprawozdania Wydziału Wytwórczości za okres 1 kwietnia-31 sierpnia 1941 r. [w:] ibidem, s. 565 i n.

395

ARG I 199 [w:] ibidem, s. 109.

396

Zob. ARG I 268, Sprawozdanie Wydziału Wytwórczości za okres 1-15 czerwca 1941 r. [w:] ibidem, s. 576.

397

Salomon Eiger – przemysłowiec z Łodzi, kierownik Wydziału Wytwórczości przy RŻ, od sierpnia 1941 r. udziałowiec spółki „Wytwórczość Żydowska”.

398

ARG I 292, Pismo robotników szopu krawieckiego nr 12 przy ul. Prostej 14 (2 piętro) do przewodniczącego RŻ, Adama Czerniakowa [w:] Rada Żydowska w Warszawie, s. 185.

399

Ibidem.

400

ARG

Скачать книгу