Zagłada Żydów. Studia i Materiały nr 10 R. 2014 t. I-II. Отсутствует

Zagłada Żydów. Studia i Materiały nr 10 R. 2014 t. I-II

postawić to, że nie zawsze umiał wybierać sobie odpowiednich pomocników, że miał zbyt miękkie serce w stosunku do swojej rodziny i popierał nepotyzm w szpitalu, że wreszcie miał trochę za słabą rękę wobec rozpowszechnionego w «Czystem» łapownictwa i złodziejstwa. Jednak – ogólnie biorąc – był to człowiek na swoim miejscu i jednostka niewątpliwie dodatnia” (Henryk Makower, Pamiętnik z getta warszawskiego, październik 1940-styczeń 1943, oprac. Noemi Makowerowa, Wrocław: Ossolineum, 1987, s. 109).

499

Sprawozdanie ogólne Batalionu Pracy za rok 1940 [w:] Rada Żydowska w Warszawie, s. 365.

500

Izrael First – kierownik Wydziału Gospodarczego RŻ. Był człowiekiem do specjalnych, nieformalnych kontaktów z Niemcami i wykonywał wszelkie ich obstalunki. Zastrzelony 29 XI 1942 r. przez bojowca ŻOB Dawida Szulmana.

501

I oczywiście o Zagładzie w ogóle, ale w tym tekście koncentruję się na getcie warszawskim.

502

Zob. Ita Dimant, Moja cząstka życia, Warszawa: ŻIH i Twój Styl, 2001, s. 71.

503

Emanuel Ringelblum, Kronika getta warszawskiego. Wrzesień 1939-styczeń 1943, red. Artur Eisenbach, tłum. Adam Rutkowski, Warszawa: Czytelnik, 1983, s. 490.

504

Pamiętnik został spalony po najściu szantażystów, którzy nie wiadomo skąd wiedzieli o jego istnieniu. Zob. Sąd Okręgowy w Warszawie (1946-1950), 654/III, nr 3694, k. 347.

505

Archiwum Yad Vashem (dalej AYV), O3/1648, „Barbara Rucińska” to fałszywe nazwisko autorki. Nie ujawniła swojej prawdziwej tożsamości.

506

Zob. Piotr Filipkowski, Pozagładowe historie mówione, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2013, nr 9.

507

W 1946 r. w obozach DP we Francji, w Szwajcarii, Włoszech i Niemczech zaczął zbierać relacje psycholog David Boder. W ciągu trzech miesięcy nagrał na magnetofon 130 relacji w dziewięciu językach. Więcej informacji oraz transkrypcje wywiadów na stronie internetowej: http://voices.iit.edu.

508

Pomijam w tym tekście wszelkie inne źródła (dokumenty organizacji i instytucji, materiał filmowy, zdjęciowy etc.) – koncentruję się wyłącznie na źródłach osobistych. W cytowanych dokumentach zachowałam oryginalną pisownię, uwspółcześniłam jedynie interpunkcję.

509

Janusz Korczak, Pamiętnik [w:] idem, Pisma wybrane, t. 4, oprac. Maria Falkowska, Marta Kopczyńska-Ciesielska, Irena Olecka, Warszawa: Nasza Księgarnia, 1986, s. 377-378.

510

Stanisław Różycki, Obrazki uliczne z getta. Nagi trup i nagie fakty (marzec 1942 r.) [w:] Archiwum Ringelbluma. Konspiracyjne Archiwum getta Warszawy, t. 5: Getto warszawskie. Życie codzienne, oprac. Katarzyna Person, Warszawa: ŻIH i DiG, 2011, s. 21-22.

511

Elie Wiesel (przy współpracy Irvinga Abrahamsona), Against Silence: The Voice and Vision of Elie Wiesel, New York: Holocaust Library, 1988, s. 239, cyt. za: David Patterson, Along the Edge of Annihilation: The collapse and recovery of life in the Holocaust diary, Seattle: University of Washington Press, 1999, s. 9.

512

W pewnym stopniu wyraża te doświadczenia Lejb Goldin, pisarz i tłumacz, który był najprawdopodobniej klientem kuchni prowadzonej przez Rachelę Auerbach, w swoim eseju Kronika jednej doby [w:] Ruta Sakowska, Dwa etapy. Hitlerowska polityka eksterminacji Żydów w oczach ofiar. Szkic historyczny i dokumenty, Wrocław: Ossolineum, 1986.

513

Primo Levi, Pogrążeni i ocaleni, tłum. Stanisław Kasprzysiak, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2007, s. 100.

514

Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego (dalej AŻIH), ARG I 1188 (Ring. I/406), Rachela Auerbach, Dziennik, zapis z 6 III 1942 r. Tekst opublikowany w: Archiwum Ringelbluma. Konspiracyjne Archiwum getta Warszawy, t. 7: Spuścizny, oprac. Katarzyna Person, Warszawa: ŻIH i WUW, 2011, s. 193.

515

Dimant, Moja cząstka życia, s. 17 i 32.

516

AŻIH, 302/153, Tanchem Grinberg, [Treblinka], tłum. z jidysz anonimowe.

517

AYV, O3/4195, Relacja Rozy Majerfeld.

518

Ibidem.

519

W oryginale konsekwentnie tefilim.

520

AYV, O3/1648, Relacja „Barbary Rucińskiej”.

521

Marek Edelman, I była miłość w getcie, Warszawa: Świat Książki, 2009, s. 62.

522

Archiwum Państwowego Muzeum na Majdanku, V-2, t. 22.

523

AŻIH, Kolekcja Bernarda Marka, 546, Listy Haliny Szwambaum do Stefanii Liliental.

524

AYV, 033.438, Pola Rotszyld, Wspomnienia.

525

Rozmowa Barbary Engelking z Israelem Gutmanem, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2013, nr 9, s. 214.

526

Ringelblum, Kronika getta warszawskiego., s. 494.

527

Janina David, Skrawek nieba, tłum. Elżbieta Olender-Dmowska, Katarzyna Malita, Warszawa: Magnum, 2012, s. 221.

528

Edelman, I była miłość w getcie, s. 65.

529

I była miłość w getcie (2009).

530

AYV, O3/3439, Relacja Berty Lewin-Lipes-Brun.

531

Wszystkie listy znajdują się w relacji Berty Lewin-Lipes-Brun (AYV, O3/3439).

532

Mietek Pachter, Wspomnienia, mps, s. 398-409 [tekst przygotowywany do druku].

533

Rachela Auerbach, Dziennik [w:] Archiwum Ringelbluma…, t. 7, s. 173-174.

534

Giovanni Boccaccio, Dekameron, tłum. Edward Boyé, Warszawa: PIW, 1971, s. 36-37.

535

AYV, O33/285, Aleksandra Sołowiejczyk-Guter, Dziennik, s. 32.

536

Symcha Binem Motyl, Do moich ewentualnych czytelników. Wspomnienia z czasu wojny, oprac. Agnieszka Haska, Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów i ŻIH, 2011, s. 140.

537

AŻIH, 302/139, Natan Żelechower (Jan Kurczab), Pamiętnik, s. 19-20.

538

Henry David Thoreau, Walden czyli życie w lesie, tłum. Halina Cieplińska, Poznań: Rebis, wyd. 2005, s. 120.

539

AYV, 033/1092, Sewek Okonowski, „Aryjskiego Żyda wspomnienia, łzy, myśli”.

540

AYV, 033/285, Aleksandra Sołowiejczyk-Guter, s. 36.

541

Korczak, Pamiętnik, s. 391.

542

Dziękuję Anne Hayden-Stevens, właścicielce domu zaprojektowanego przez Josefa Mariona Gutnayera (1911-2004), syna Bernarda, w Willmette, Illinois, za udostępnienie mi jego prywatnej spuścizny i zgodę na reprodukowanie zdjęcia trzech braci Gutnajerów.

543

Sławomir Bołdok, Antykwariaty artystyczne, salony i domy aukcyjne. Historia warszawskiego rynku sztuki w latach 1800-1950, Warszawa:

Скачать книгу