Zagłada Żydów. Studia i Materiały nr 10 R. 2014 t. I-II. Отсутствует

Zagłada Żydów. Studia i Materiały nr 10 R. 2014 t. I-II

i Miednoje (i w miejscach jeszcze niepoznanych), którzy – narodowej sprawy męczennicy, kwiat polskiego martyrologium – zapłacili za to wyniesienie potokami krwi” (Wojciech Chlebda, Wyspa z Archipelagu Oflag, „Strony” 2009, nr 3, s. 67).

719

Poproszony o zamieszczenie wyjaśnienia dotyczącego charakteru plakatu, redaktor naczelny dodatku „Ale Historia” Piotr Nehring pouczył mnie na piśmie o roli ujawnienia zbrodni katyńskiej w zerwaniu przez ZSRR stosunków dyplomatycznych z rządem londyńskim i osłabieniu pozycji Polski w koalicji antyhitlerowskiej (por. korespondencja z Piotrem Nehringiem w archiwum autorki). Odpowiedź redaktora pozostawała bez związku zarówno z moim listem, jak i artykułem, który „zilustrowano” hitlerowskim plakatem. Tekst ów dotyczył bezskutecznych radzieckich usiłowań mających na celu przedstawienie Katynia jako zbrodni nazistowskiej podczas procesu norymberskiego (por. Wacław Radziwinowicz, Żelazna Maska – tajny więzień Stalina, „Ale Historia”, 27 II 2012, s. 6-8).

720

Myszka, Katyń na lekcji historii, s. 11. (Dodatek dla nauczycieli zatytułowano okolicznościowo Kwiecień plecień). Wersja francuska plakatu zdobi artykuł: Tadeusz Wolsza, Wiosna 1943 roku, „Mówią Wieki”, kwiecień 2013, s. 34.

721

Por. Przemysław Gasztołd-Seń, Siła przeciw prawdzie. Represje aparatu bezpieczeństwa PRL wobec osób kwestionujących oficjalną wersję Zbrodni Katyńskiej [w:] Zbrodnia Katyńska w kręgu prawdy i kłamstwa, red. Sławomir Kalbarczyk, Warszawa: IPN, 2010, s. 145-146.

722

Por. PAP, 65 lat temu ujawniono Katyń, „Gazeta Wyborcza”, 14 IV 2008, s. 4; Hanna Sowińska, Dziś mija 67 lat od odkrycia przez Niemców w Katyniu grobów polskich jeńców, www.pomorska.pl – materiał z 13 IV 2010, dostęp w październiku 2013 r. Podobnie rzecz ma się w kalendarium otwierającym brytyjską monografię dyskursu katyńskiego w siedmiu krajach Europy Wschodniej: „14 November 2007: Polish Sejm declares 13 April the «Worldwide Day of Memory of Victims of the Katyn Crime». The date marks the anniversary of the 1943 German announcement” (por. Remembering Katyn, s. XXVII – Timeline).

723

W niektórych środowiskach i mediach, także głównego nurtu, kwiecień stał się wręcz miesiącem pamięci Katynia, co – jeśli popatrzeć na kalendarz rocznic – w planie strukturalnym stanowi replikę Osi Muranowskiej. Por. cytowany już kwietniowy numer opiniotwórczego magazynu historycznego „Mówią Wieki” z 2013 r., roku 70. rocznicy powstania w warszawskim getcie. Por. także miesięcznik „Historia do Rzeczy” z kwietnia 2013 poświęcony tematowi Katyń 1940. Kim byli mordercy Polaków.

724

„Wiemy, że około 200-250 tysiącom Żydów udało się zbiec z gett i wagonów jadących do obozów zagłady. Przeżyło około 40-60 tysięcy. Co zatem stało się z resztą? Czy wszyscy zginęli z rąk Polaków? […] Nawet gdyby aż połowa (co jest nieprawdopodobne) ukrywających się Żydów zmarła na skutek wycieńczenia, chorób, braku leków, nie zmieni to wymowy zbrodni. Przyjmijmy jednak, że Grossowie mają rację i rzeczywiście kilkadziesiąt tysięcy Żydów Polacy uśmiercili widłami, siekierami bądź wydali Niemcom. Liczba ta przewyższa niemieckie straty osobowe w kampanii wrześniowej (17 tys. zabitych) i znacznie liczbę poległych żołnierzy Wehrmachtu w Powstaniu Warszawskim (ponad 2 tys.). Nie znam szacunków mówiących o stratach poniesionych przez Niemców na terenie okupowanej Polski od października 1939 r. do lata 1944 r., czyli do rozpoczęcia akcji «Burza». Niemożliwe jednak, by przekroczyły one 3 tys. Jakie są zatem implikacje liczb przytoczonych przez Grossów? Ni mniej, ni więcej takie, że byliśmy, a przynajmniej chłopska część naszego społeczeństwa, nie po tej stronie, po której nam się wydawało, że byliśmy, skoro zabiliśmy więcej Żydów niż Niemców” (Marcin Zaremba, Biedni Polacy na żniwach, „Gazeta Wyborcza”, 15-16 I 2011, s. 22). Pisząc o wsi, autor wydaje się nie doceniać miasta, gdzie do zjawisk powszechnych należało szmalcownictwo i donosicielstwo (por. Andrzej Żbikowski, Posłowie [w:] Samuel Willenberg, Bunt w Treblince, posłowiem i przypisami opatrzył Andrzej Żbikowski, Warszawa: Biblioteka „Więzi”, 2004, s. 185).

725

Sformułowanie Jana Grabowskiego (por. idem, Ratowanie Żydów za pieniądze – przemysł pomocy, „Zagłada Żydów” 2008, nr 4, s. 81-110).

726

Slavoj Žižek, The Fragile Absolute Or Why Is the Christian Legacy Worth Fighting for?, London-New York: Verso, 2000, s. 64-65 (fragment w tłumaczeniu Joanny Tokarskiej-Bakir), cyt. za: Joanna Tokarska-Bakir, „Mobilis in mobili”, czyli jak są zrobione legendy o krwi [w:] Honor, Bóg, Ojczyzna, red. Monika Rudaś-Grodzka, kier. nauk. Maria Janion, Warszawa: Fundacja Odnawiania Znaczeń, Dom Spotkań z Historią, 2009, s. 174.

727

Tokarska-Bakir, „Mobilis in mobili”.., s. 168. Skądinąd określenie „nocna” nie jest specjalnie adekwatne do historii, która działa się zazwyczaj w biały dzień, na widoku publicznym.

728

Por. Leszek Kołakowski, Śmierć bogów [w:] Pochwała niekonsekwencji. Pisma rozproszone sprzed roku 1968, przedmowa, wybór, oprac. Zbigniew Mentzel, Londyn: Puls, 1989, t. 2, s. 161-162.

729

W prezydenckim przemówieniu na Westerplatte, wygłoszonym w obecności premiera Rosji i kanclerz Niemiec 1 IX 2009 r., fragment o Katyniu został wprowadzony formułą: „Doszło do zbrodni Holokaustu, ale doszło przed wybuchem wojny między Związkiem Radzieckim a Niemcami także do innych zbrodni” (http://wpolityce.pl/wydarzenia/35236-westerplatte-1-wrzesnia-2009-r-lech-kaczynski-w-obecnosci-putina-i-merkel-z-monachium-trzeba-wyciagnac-wnioski-imperializmowi-nie-wolno-ustepowac; dostęp 1 IX 2013 r.).

730

„Można to interpretować jako element strategii najzupełniej cynicznej. O ile bowiem «jeszcze po drugiej wojnie podstawową formą pamięci publicznej była pamięć narodowa, która opierała się przede wszystkim na narracji heroicznej» [Adam Ostolski, Przestrzeń muzeum i polityka traumy, „Kultura i Społeczeństwo” 2009, nr 3, s. 67], o tyle dzisiaj obserwujemy zjawisko pożądania statusu ofiary, który stał się swoistym kapitałem politycznym. W tym kontekście opowieść o byciu ofiarą stanowiłaby zatem nowy kostium i nowy symptom nacjonalizmu, dostarczając mu jednocześnie nowego, bardziej funkcjonalnego języka. Z drugiej strony w holokaustyzacji – zamiast czy obok symptomu – można dostrzec fetysz, czyli twór mający coś przesłonić. W tym wypadku fetysz byłby maską lęku przed rozpadem nieproblematycznej, esencjalistycznej narodowej tożsamości. Konstrukcję oraz podtrzymywanie tożsamości narodowej tego typu umożliwia – a wręcz warunkuje – konstrukt esencjalistycznego, niezmiennego i odwiecznego, wroga” (Janicka, Mroczny przedmiot pożądania., s. 80).

731

Dubler to osoba, która „dzieli część dyskredytacji nosiciela piętna […] na zasadzie skażenia pośredniego” (Erving Goffman, Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości, tłum. Aleksandra Dzierżyńska, Joanna Tokarska-Bakir, wstęp do wyd. polskiego Joanna Tokarska-Bakir, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2007, s. 64). „Osoby dobrowolnie przyjmujące piętno są wzorem normalizacji, pokazując, jak daleko normalsi mogliby się posunąć w traktowaniu napiętnowanego tak, jakby nie miał swojego piętna. […] Z drugiej strony, traktując piętno jako rzecz neutralną – do której należy podchodzić bezpośrednio i bezceremonialnie – [dubler – E.J.] wystawia siebie oraz nosiciela piętna na niezrozumienie ze strony normalsów, którzy mogą widzieć w tym zachowanie obraźliwe” (ibidem, s. 65). Dubler de facto likwiduje piętno. Obchodząc się

Скачать книгу