Zagłada Żydów. Studia i Materiały nr 10 R. 2014 t. I-II. Отсутствует
3 I 1950 r., k. 52-53.
49
Oberstreifkommando (niem.) – Główny Oddział Prowadzenia Obław. AIPN, GK 317/248, Zeznanie świadka Bronisława Chudzikowskiego, 13 I 1950 r., k. 57-57v.
50
W 1967 r. przeciwko Balhausemu wszczęto w Hamburgu dochodzenie: Zentrale Stelle der Landesjustizverwaltungen zur Aufklärung Nationalsozialistischen Verbrecher w Ludwigsburgu (Centrala Badania Zbrodni Narodowosocjalistycznych w Ludwigsburgu, ZSt.), 206 AR-Z 23/64, Prokuratura Krajowa w Hamburgu, nr akt 147 Js 34/65, Likwidacja getta w Ostrowcu i w innych miejscach. Werner Ballhause, ur. 27 III 1903 r. w Berlinie, pełnił służbę w KdS-ADS w Ostrowcu w stopniu komisarza kryminalnego (m.in. w Wydziale V KdS Warschau). Akta znajdują się w prokuraturze hamburskiej. Jak na razie nie udało mi się dotrzeć do tych materiałów. Jestem wdzięczny dr. Andrei Löw z monachijskiego Institut für Zeitgeschichte za tę informację.
51
AAN, Delegatura Rządu na Kraj, 202/II-44, „Kronika wydarzeń na terenie m.st. Warszawy od 1 sierpnia 1942 do 30 kwietnia 1944 r.”.
52
W obu wypadkach lista funkcjonariuszy jest niepełna, udało mi się ustalić jedynie część nazwisk.
53
AIPN, GK 317/248, Zeznanie Marii Dzięgielewskiej, 3 I 1950 r., k. 52v.
54
Ibidem, Przesłuchanie Władysława Nowińskiego, 24 II 1950 r., k. 14-15.
55
„Wiem, że Głowacki pracował w Kripo w sekcji tępienia Żydów. W tym domu co ja mieszkał Łukiński, który też tam pracował. Został on zastrzelony przez podziemie” (AIPN, GK 317/247, Protokół rozprawy głównej, Zeznanie Bolesława Epelbauma, k. 91).
56
AIPN, GK 317/248, Przesłuchanie Zygmunta Głowackiego, 14 I 1950 r., k. 21-22. Podczas przesłuchania Głowacki podał dane jednego z tych konfidentów, Mieczysława Jankowskiego ps. „Borys”, który „władał językiem niemieckim, angielskim perfekt, jak mówił, znał również francuski”.
57
Ibidem, Przesłuchanie Władysława Nowińskiego, 13 III 1940, k. 48v.
58
Ibidem, Przesłuchanie Zygmunta Głowackiego, 31 I 1950 r., k. 29-30.
59
Mowa tu o utworzonej na przełomie 1939 i 1940 r. Szkole Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa (Führerschule der Sicherheitspolizei und des SD). Szkoła miała dwie sekcje: niemiecką i polską.
60
AIPN, GK 317/248, k. 55-55v
61
Ibidem, Przesłuchanie Władysława Nowińskiego, 24 II 1950 r., k. 14-15.
62
Ibidem, Przesłuchanie Władysława Nowińskiego, 2 III 1950 r., k. 45-45v.
63
AIPN, GK 317/248, Przesłuchanie Zygmunta Głowackiego, 9 II 1950 r., k. 31-32.
64
Ibidem, k. 34-34v.
65
„Instrukcja inwigilacyjna” z rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych z 4 I 1924 r. o organizacji urzędów śledczych, cyt. za: Misiuk, Pepłoński, Organizacja instytucji policyjnych…, s. 189.
66
Ringelblum celowo zmienił dane osobowe Mieczysława Wolskiego.
67
Emanuel Ringelblum, Stosunki polsko-żydowskie w czasie drugiej wojny światowej, Warszawa: Czytelnik, 1988, s. 160.
68
Orna Jagur, Bunkier „Krysia”, Łódź: Oficyna Bibliofilów, 1997. Jagurowie (Orna i jej mąż Józef) wyprowadzili się z bunkra na krótko przed jego zdemaskowaniem.
69
Samuel D. Kassow, Kto napisze naszą historię? Ostatni rozdział zagłady warszawskiego getta. Ukryte archiwum Emanuela Ringelbluma, tłum. Grażyna Waluga, Olga Zienkiewicz, Warszawa: Amber, 2009, s. 350-351.
70
Trudno dziś powiedzieć, do jakiego stopnia opis rajdu policji na zabudowania Wolskiego odpowiada prawdzie. Cytaty pochodzą z relacji złożonej przez Małgorzatę Szadurską oraz Halinę Michałecką (siostry zabitego ogrodnika) w jerozolimskim Yad Vashem w lipcu 1988 r. Tymczasem w świetle dokumentów, o których będzie dalej mowa, wydaje się, że w chwili najścia policji obie kobiety znajdowały się poza domem.
71
„Kronikę wydarzeń” szerzej omawia Dariusz Libionka w artykule „Zapisy dotyczące Żydów w warszawskich kronikach policyjnych z lat 1942-1944”
72
AAN, Delegatura Rządu na Kraj, 202/II-44, „Kronika wydarzeń na terenie m.st. Warszawy od 1 sierpnia 1942 do 30 kwietnia 1944 r.”
73
Warto odnotować, że ani w „Kronice wydarzeń”, ani w powojennych dochodzeniach nie odnotowano obecności Emanuela Ringelbluma w kryjówce przy ul. Grójeckiej. Jedynie cytowana wcześniej „Kronika wydarzeń” pod datą 15 III 1944 r. podała nieprawdziwą informację o aresztowaniu dr. Ringelbluma jako jednego z „opiekujących się bunkrem”.
74
Błąd w raporcie – aresztowano siostrzeńca Wolskiego, Janusza Wysockiego.
75
AIPN, GK 317/248, k. 67-67v.
76
AAN, Delegatura Rządu na Kraj, 202/II-44, „Kronika wydarzeń”, 2 III 1944 r. Oba nazwiska przypuszczalnie fałszywe.
77
Ibidem, „Kronika wydarzeń”, 3 III 1944 r. Raport policji donosi o aresztowaniu na Koźlej aż 30 Żydów, ale tę liczbę traktowałbym z ostrożnością; nie znajduje ona potwierdzenia w innych źródłach.
78
AIPN, GK 317/248, Przesłuchanie Zygmunta Głowackiego, 10 II 1950 r., k. 33-34.
79
Ibidem, Przesłuchanie Zygmunta Głowackiego, 10 I 1950 r., k. 20-21.
80
Ibidem, Zeznanie Władysława Nowińskiego, 13 II 1950 r., k. 45-45v.
81
XXIII Komisariat PP obejmował wówczas okolice Grójeckiej, Kopińskiej i Kaliskiej.
82
AIPN, GK 317/248, k. 67-67v.
83
Ibidem,